Hálfs saga konungs og Hálfsrekka

I. KAPÍTULI

ALREKR hét konungr, er bjó á Alreksstöðum. Hann réð fyrir Hörðalandi. Hann átti Signýju, dóttur konungs af Vörs. Kollr hét hirðmaðr hans, ok fylgdi hann konungi norðr í Sogn ok sagði konungi allmikit frá vænleik Geirhildar Drífsdóttur, því at hann hafði sét hana við mungátsgerð, ok kveðst honum unna þess ráðs. Til fundar við Geirhildi kom Höttr, er Óðinn var reyndar, þá er hún var at léreptum. Hann keypti því við hana, at Alrekr konungr skyldi eiga hana, en hún skyldi á hann heita til alls. Konungr sá hana, er hann fór heim, ok gerði brúðlaup til hennar it sama haust. Konungr launaði Koll vel trúleik sinn ok gaf honum jarlsdóm ok atsetu í Kollsey fyrir sunnan Harðsæ, ok er þat fjölbyggt herað. Alrekr konungr mátti eigi eiga þær báðar fyrir ósamþykki þeira ok kveðst þá þeira eiga skyldu, er betra öl gerði mót honum, er hann kæmi heim ór leiðangri. Þær kepptust um ölgerðina. Signý hét á Freyju, en Geirhildr á Hött. Hann lagði fyrir dregg hráka sinn ok kveðst vilja fyrir tilkvámu sína þat, er var milli kersins ok hennar. En þat reyndist gott öl. Þá kvað Alrekr:

„Geirhildr, getta,
gott er öl þetta,
ef því andmarkar
engir fylgja.
Ek sé hanga
á hávum gálga
son þinn, kona,
seldan Óðni.“

Á þeim misserum var fæddr Víkarr, sonr Alreks ok Geirhildar.

II. KAPÍTULI

Ögvaldr Rogalands konungr bjó á Roga á Jösurheiði. Hún er í milli Rogalands ok Þelamarkar. Þat kalla menn nú Viði. Hann fór á dýraveiði. Honum fylgdi hirð hans, ok þar fæddi drottning svein þann, er Jösurr hét. Þann fóstraði Gunnvaldr Storðarjarl. Hæklingr víkingr kom með her sinn á hendr Ögvaldi konungi. Í þeiri orrostu fell Ögvaldr konungr, ok var hann heygðr á Ögvaldsnesi.

Finnr inn auðgi af Akranesi, landnámamaðr, lá við Ögvaldsnes ok búinn til Íslands ok spurði, hversu fyrir löngu Ögvaldr konungr fell. Hann heyrði vísu þessa kveðna í hauginn:

„Þat var fyr löngu,
er leið heldu
heldr hundmargir
Hæklings firar,
sigldu um salta
slóð birtinga.
Þá varð ek þessa
þorps ráðandi.“

III. KAPÍTULI

Gunnvaldr jarl ok Kollr báðu einnar konu báðir, ok fekk Gunnvaldr. Eptir þat kom Kollr með lið mikit í Storð á laun, ok lögðu eld í hús Gunnvalds Roga. Gunnvaldr gekk út ok var drepinn.

Þá hafði Jösurr verit konungr nokkura stund. Síðar fór hann með lið mikit at hefna fóstra síns. Ok er Kollr sá sigling hans, þá hljóp hann á herskip sín ok sigldi norðr um Harðsæ í Grafdalsvág. Þá kom Alrekr konungr til móts við Koll fámennr, því at hann vissi eigi ófriðar ván. Þá börðust þeir Jösurr konungr, ok fellu þeir Alrekr konungr ok mestr hlutr liðs þeira. Víkarr, sonr Alreks, kom eigi fyrr ór liðsafnaði en Jösurr konungr var brott farinn. Í þeiri ferð lagði Jösurr undir sik ríki þat allt, er átt hafði Kollr.

IV. KAPÍTULI

Mörgum vetrum síðar kom Víkarr konungr fjölmennr á hendr Jösur, þá er hann var í því ríki, er Kollr hafði átt, ok áttu þeir orrostu, ok þá fell Jösurr konungr fyrir ok allir bændr þess heraðs. Því heitir þat Kvennaherað, at þar byggðu ekkjur einar eptir. Síðan eignaðist Víkarr ríki þat allt, er átt hafði Kollr. Fyrir þat fór Hjörr Jösursson móti Víkari til orrostu, ok áttu þeir langa hríð sín í millum, ok höfðu ýmsir betr, ok sættust um síðir. Sonr Víkars var Vatnarr, er heygðr var í Vatnarshaugi; hans synir váru þeir Snjallr ok Hjallr, er liggja í Bræðrahaugi.

V. KAPÍTULI

Hjörr konungr Jösursson var ríkr konungr ok varð sóttdauðr ok var heygðr á Rogalandi. Hans sonr var Hjörleifr Hörðalands konungr. Hann réð ok fyrir Rogalandi ok var allríkr konungr. Hann var kallaðr Hjörleifr inn kvensami. Hann átti Æsu ina ljósu, dóttur Eysteins jarls af Valdresi.

Hjörleifi brustu lausafé fyrir örleika. Hann lét gera skip af virktum og fór til Bjarmalands. Högni inn auðgi bjó í Njarðey fyrir Naumudalsmynni. Hann tók vel við Hjörleifi konungi, ok var hann þar þrjár nætr ok gekk at eiga Hildi ina mjóvu, dóttur Högna, áðr hann fór brott, ok fór hún með honum til Bjarmalands ok Sölvi, bróðir hennar.

En er Hjörleifr konungr kom í Vínuminni, skipti hann liði sínu í þrjá þriðjunga. Á skipi hans váru níu tigir manna. Þriðjungr liðs helt upp bardaga með honum við landsmenn, annarr þriðjungr liðs varðveitti skip með stýrimanni, en þriði þriðjungr braut haug með stafnbúa, ok fengu þeir mikit fé. Á sunnanverðri Finnmörk í Gjarðeyjargeima lá Hjörleifr konungr um nótt, ok höfðu sveinar eld á landi, ok fóru tveir menn at sækja vatn til lækjar, er fell af bjargi fram. Þar sá þeir brunnmiga ok sögðu Hjörleifi konungi. Síðan heitir konungr broddspjót í eldi ok skaut til hans. Konungr kvað:

„Gakktu frá brunni,
gletzt lítt við mik,
þræll herfiligr,
þíns innis til.
Mun ek senda þér
sveiðanda spjót,
þat er gyrja mun
granir þínar.“

Þá tóku þeir vatn, en þursinn skauzt inn í bjargit. Þá er þau sátu við eld, þá kvað þurs af bjargi annat ljóð:

„Veit eigi görla
víf þitt, konungr,
hvat hnekkja mun
hennar sælu.
Vér undum þér
- - -
Hildr, Hjörleifi
haltu nær loga.“

Þá skaut Hjörleifr inu sama spjóti í auga því trölli. Högni bauð Sölva ok Hildi at vera þar eptir, en konungr vildi þat eigi. Síðan fóru ambáttir tvær með Hildi, en tuttugu karlar með Sölva. Æsa varð ófegin konungi ok hans föruneyti, en allir aðrir fegnir.

VI. KAPÍTULI

Hjörleifr konungr fór með skipi sínu til Konungahellu, því sem hann helt til Bjarmalands. Þeir Hreiðarr, Sjólands konungr, settu búðir sínar it næsta þar. Heri, sonr Hreiðars konungs, gerði sér kært við Hjörleif konung. Á þeim fundi eggjaði hann föður sinn at bjóða heim Hjörleifi konungi. Hreiðarr konungr sagði, at þat mundi at engri gæfu verða, en lagði þó leyfi til ok fjármuni. Þeir höfðu samflot til Danmerkr. At því boði sá Hjörleifr konungr Hringju, dóttur Hreiðars konungs,ok bað hennar. Heri fýsti þess ráðs, ok fylgdi henni skipshöfn manna ok farmr allr.

Í Jótlandshafi lá Hjörleifr konungr í lognrétt. Ok er hann fór í sólar upprás, sá hann í norðr koma upp ór sjónum mikit fjall ok jafnt vaxit sem mann. Þat kvað:

„Ek sé Hringju
haug of orpinn,
en Hera hníga
hvátinn spjóti.
Sék Hjörleifi
haptbönd snúin,
en Hreiðari
höggvinn gálga.“

Þá gengu ekki skipin. Þá bað konungr taka til ára. Þá kenndi Hringja sér sóttar. Þeir lögðu upp árar. Hún andaðist at jafnlengd þess, er hún hafði sótt tekit, ok varð skotit kistu hennar fyrir borð, en hún fór svá skjótt suðr aptr sem róit væri sexærðu skipi. Heri fann kistuna rekna skammt frá naustum föður síns ok sagði honum til ok kvað Hjörleif konung mundu hafa myrt hana.

VII. KAPÍTULI

Þetta haust reru feðgar tveir á fiski ok drógu marmennil, ok hét annarr Handir, en annarr Hrindir. Þeir færðu hann Hjörleifi. Konungr fekk hann í hendr hirðkonu einni ok bað hana gera vel við hann. Engi maðr fekk orð af honum. Kertisveinar glímdu ok slökktu ljósin. Í því bili sló Hildr horni á skikkju Æsu. Konungr sló hana með hendi sinni, en Hildr sagði hundinn valda, er lá á gólfinu. Þá laust konungr hundinn. Þá hló marmennill. Konungr spurði, hví hann hló. Hann svarar: „Því, at þér varð heimskliga, því at þau munu þér líf gefa.“ Konungr spurði hann fleira. Hann svarar engu. Síðan lézt konungr mundu flytja hann til sjóvar ok bað hann segja sér þat, er hann þyrfti at vita. Hann kvað, er hann fór til sjóvar:

„Ek sé lýsa
langt suðr í haf:
Vill danskr konungr
dóttur hefna.
Hann hefir úti
ótal skipa,
býðr han Hjörleifi
hólmstefnu til.

Varastu víti,
ef þú vilt ....
vil ek aptr í sjó.“

En er þeir reru þangat með hann, sem þeir höfðu hann upp dregit, þá kvað hann:

„Sögu kann ek segja
sonum Háleygja
vilgi góða,
ef þér vilið heyra:
Hér ferr sunnan
Svarðar dóttir,
of drifin dreyra,
frá Danmörku.

Hefir sér á höfði
hjálm upp spenntan,
herkumbl harðligt,
Heðins af létta.
Skammt mun sveinum,
sé þat sem er,
Hildar at bíða
hér á ferli.

Bresta mun baugröst,
brá mær augum
um heruð hingat
hegna til þegna.
Hafa skal hverr drengr
hjör ok mörg spjót,
áðr komi mikil fram
málmahríð síðan.

Þó munu, ef þat er satt,
þá ferr illa,
hafa allir alkeypt
ár, þá er kemr vár.“

Þá lét Hjörleifr konungr hann utan borðs. Þá tók einn maðr í hönd honum ok spurði: „Hvat er manni bezt?“

Marmennill svarar:

„Kalt vatn augum,
en kvett tönnum,
lérept líki,
lát mik aptr í sjó!
Dregr mik engi
í degi síðan
maðr upp í skip
af mararbotnum.“

Konungr gaf þeim Handi ok Hrindi land at búa á ok þar með þræl ok ambátt.

VIII. KAPÍTULI

Síðan lét Hjörleifr konungr fara örvarboð ok safnaði liði at sér. Um nóttina kom Hreiðarr konungr með her sinn ok sló hring um bæ Hjörleifs konungs. Þá ina sömu nótt gó hundr hans Flóki, er aldri gó, nema hann vissi konungi ótta vánir. Hjörleifr konungr hleypti á manngarðinn ok skaut aptr spjóti til liðsins. Þá heyrði hann kallat fall Hera. Konungr sá ór skógi bæjarbruna sinn ok brottsigling Hreiðars konungs með herfangi miklu.

Þetta sama haust kom Hjörleifr konungr einskipa um nótt á bæ Hreiðars konungs ok gekk einn til svefnhúss, en allar konur váru ór rekkju brottu nema Æsa ein. Konungr bað hana koma sér við Hreiðar konung. Hún læsti hann í váðkeri sínu ok sagði síðan Hreiðari konungi ok kvað Hjörleif þar vera. Hjörleifr konungr var upp festr í konungs höll með skóþvengjum sínum sjálfs millum elda tveggja at ráði Æsu, en hirðin sat við drykkju. Á meðan vakti Hildr ok jós mungáti í eldana. Hún leysti hann svá, at hún hjó með sverði skóþvengina. Hreiðarr konungr sat sofandi í hásætinu, en Æsa sat í knjám honum. Hjörleifr konungr lagði í brjóst honum ok gekk síðan til skips eptir liði sínu ok lét binda hirð Hreiðars konungs ok gaf grið, en Hreiðar konung lét hann hengja dauðan á gálga þann, er hann hafði honum ætlat. Þann inn sama aptan, er Hjörleifr konungr kom, heyrði Hreiðarr konungr kveðit:

„Minntist Hreiðarr,
hvar Hera fellduð.
Vá vaktist þar
fyr vestrdurum.
Enn mun hún sinna
til sala þinna,
byrsæl kona,
bíð þú enn, konungr!“

Hjörleifr konungr lagði undir sik ríki þat allt, er átt hafði Hreiðarr konungr, ok setti þar Sölva Högnason ok gaf honum jarlsdóm, en Hjörleifr konungr fór til Noregs ok hafði með sér Hildi ok Æsu ok kvaddi þings. Þat dæmdi landsfólkit, at Æsu væri drekkt í mýri, en Hjörleifr konungi sendi hana upp á land með heimanfylgju sína. Sonr Hjörleifs ok Æsu var Óblauðr, faðir Ótryggs, föður Högna ins hvíta, föður Úlfs ins skjálga, er Reyknesingar eru frá komnir.

IX. KAPÍTULI

Hjörleifr konungr ok Hildr in mjóva áttu tvá sonu. Hét inn ellri Hjörólfr, en inn yngri Hálfr. Hjörleifr konungr fell í víkingu. Ásmundr hét konungr. Hann fekk Hildar innar mjóvu ok fóstraði sonu Hjörleifs konungs.

Þá er Hjörólfr var þrettán vetra, þá bjóst hann at fara í hernað. Hann hafði hvert skip, er hann fekk, smá ok stór, ný ok forn, ok hvern mann, er hann fekk, frjálsan ok nauðgan. Þeir höfðu margt til vápna: stengr ok stafi, klumbur ok kraka. Fyrir þá sök er þat kallat síðan Hjörólfsfæri, er ófimligt er. En er hann kom til orrostu við víkinga, þá treystist hann liðsfjölda ok lagði til orrostu. Hann hafði lið ókænt ok vápnlaust, ok fell margt lið hans, en sumt flýði, ok kom við þat aptr at hausti, ok varð hann lítill maðr fyrir sér.

X. KAPÍTULI

Eptir um várit var Hálfr tólf vetra gamall, ok var engi maðr jafnmikill eða jafnsterkr sem hann. Þá bjóst hann at fara í hernað, ok hafði hann eitt skip nýtt ok vel búit.

Á Hörðalandi var jarl sá, er Álfr inn gamli hét. Hann átti Gunnlöðu, dóttur Hrómundar berserks, systur Hámundar hersis ins frækna. Synir þeira váru tveir, ok hét hvárrtveggi Steinn. Inn ellri var þá átján vetra gamall. Hann var þá ráðgjafi Hálfs konungs. Engi skyldi fara yngri en hann eða bernskari. Steinn mikill stóð í garðinum. Engi skyldi fara, sá sem eigi fengi hafit steininn af jörðu. Engi skyldi sá fara, at eigi væri hreystimaðr, svá at aldri kvíddi eða mælti æðru eða brygði grönum fyrir sára sakir. Steinn inn yngri Gunnlaðarson var eigi færr fyrir aldrs sakir, því at hann var tólf vetra gamall. Hámundr hersir átti tvá sonu, ok hét annarr Hrókr inn svarti, en annarr Hrókr inn hvíti. Þeir váru valdir til ferðar þessar. Áslákr hét ríkr bóndi. Hans synir váru þeir Egill ok Erlingr. Þeir váru ágætir menn. Vémundr hét merkismaðr Hálfs konungs. Fjórir menn fylgdu honum ór hirðinni. Þá var leitat um ellefu fylki. Fengust þar tólf menn. Þar váru bræðr tveir Haukr ok Valr, Styrr inn sterki, Dagr inn prúði, Börkr ok Brynjólfr, Bölverkr ok Haki, Hringr ok Hálfdan, Stari ok Steingrímr, Stúfr ok Gauti, Bárðr ok Björn. Þeir váru tuttugu ok þrír, er þeir ýttu.

It fyrsta kveld, er þeir lögðu til hafnar, þá var regn mikit. Þá bað Steinn tjalda. Konungr svarar: „Viltu enn tjalda hús sem heima?“ Síðan kölluðu þeir hann Innsteinn. En um daginn eptir reru þeir fyrir andnes eitt í hvössu veðri. Maðr stóð á nesinu ok bað fars. Konungr bað hann standa á stýristöngu til kvelds. Hann kvað þat vel mælt ok kvað sér þá þykkja skipat nær konunginum. Svá var gert. Þessi maðr var Steinn Gunnlaðarson inn yngri. Hann var síðan kallaðr Utsteinn.

Margt var gert til varnaðar þeira lögum fyrir kapps sakir. Þat var eitt, at engi þeira skyldi hafa lengra sverð en alnar, svá skyldi nær ganga. Þeir létu gera söx til þess, at þá skyldi höggin stærri. Engi þeira hafði minna afl en tólf meðalmenn. Aldri hertóku þeir konur né börn. Engi skyldi sár binda fyrr en at jafnlengd annars dags. Við engum var þeim tekit, er minni var at afli eða hreysti en nú var sagt. Þeir herjuðu víða um lönd ok höfðu jafnan sigr. Hálfr konungr var átján sumr í hernaði. Þat var siðr þeira at liggja jafnan fyrir andnesjum. Þat var annarr siðr þeira at tjalda aldri á skipi ok aldri hálsa segl fyrir ofviðri. Þeir váru kallaðir Hálfsrekkar, ok hafði hann aldri fleiri á skipi en sex tigi.

XI. KAPÍTULI

Hálfr konungr fór til ríkis síns ór hernaði. Þeir fengu storm mikinn í hafi. Skip þeira varð ekki ausit. Þá var þat ráðs tekit at hluta mann fyrir borð, en þess þurfti eigi, því at hverr bauð sínum félaga fyrir borð at fara. En er þeir stigu fyrir borð, þá mæltu þeir: „Strálaust er fyrir stokkum.“ En er Hálfr konungr kom til Hörðalands, þá fór Ásmundr konungr á fund hans ok gerðist hans maðr ok sór honum eiða ok bauð honum til veizlu ok hálfu liði hans. En annan morgin, er konungr bjóst ok sagði, at helmingr liðs skyldi eptir vera á skipum, kvað Innsteinn:

„Upp mundum vér
allir ganga,
skatna beztir,
af skipum várum,
láta brenna
bragninga sveit
ok Ásmundar lið
aldri týna.“

Konungr kvað:

„Vér skulum hálfir
herjar þessa
sáttir sækja
frá sjó neðan.
Ásmundr hefir
oss of boðna
hringa rauða,
sem hafa viljum.“

Innsteinn kvað:

„Sér eigi þú allan
Ásmundar hug,
hefir fylkir sá
flærð í brjósti.
Mundir þú, þengill,
ef vér því réðim,
mági þínum
mjök lítt trúa.“

Konungr kvað:

„Ásmundr hefir
oss of unnit
margar tryggðir,
sem menn vitu.
Mun eigi góðr konungr
ganga á sáttir
né gramr annan
í griðum véla.“

Innsteinn kvað:

„Þér er orðinn
Óðinn til gramr,
ef þú Ásmundi
allvel trúir.
Hann mun alla
oss of véla,
nema þú veittar
viðsjár fáir.“

Konungr kvað:

„Æ lystir þik
æðru at mæla,
munat sá konungr
sáttir rjúfa.
Gull eigum þar
ok gersimar,
hringa rauða,
frá hans búum,“

Innsteinn kvað:

„Hálfr, dreymdi mik, -
hyggðu at slíku, -
at logi léki
of liði váru,
illt væri þar
ór at leysast.
Hvat kveðr þú, þengill,
þann draum vita?“

Konungr kvað:

„Gefa mun ek hverjum
hjálm gullroðinn
fræknra drengja,
er fylgja mér.
Þat mun at líta
sem logi brenni
skjöldungs liði
of skarar fjöllum.“

Innsteinn kvað:

„Enn dreymdi mik
öðru sinni:
hugðak á öxlum
elda brenna.
Gruna tek ek nokkut,
at þat gott viti.
Hvat kveðr þú, þengill,
þann draum vita?“

Konungr kvað:

„Hrynja um herðar
þeim, er hamalt fylkja,
grams verðungu,
gylldar brynjur.
Þat mun á öxlum
öðlings vinum
ljóst at líta,
sem logi brenni.“

Innsteinn kvað:

„Þat dreymdi mik
þriðja sinni,
at vér í kaf niðr
komnir værim.
Eiga mun allstórt
um at véla.
Hvat kveðr þú, þengill,
þann draum vita?“

Konungr kvað:

„Fulllangt er sjá
fíflskapr talaðr,
vera kveð ek ekki
undir slíku.
Segðu enga,
svá at heyri,
drauma þína
í degi síðan.“

Innsteinn kvað:

„Hlýði Hrókar
í her konungs
orðum mínum,
Útsteinn þriði:
Göngum allir
upp frá ströndu,
kunnum ekki
konungs mál of þat.“

Útsteinn kvað:

„Konung látum vér
keppinn ráða
fyrir í fólki
um farir várar.
Hættum, bróðir,
svát honum líki,
fjörvi okkru
með frömum vísi.“

Innsteinn kvað:

„Hlítt hefir fylkir
í förum úti
mínum ráðum
mörgu sinni.
Nú kveð ek engu,
er ek mæli,
hlýða vilja,
síz hingat kómum.“

XII. KAPÍTULI

Hálfr konungr gekk upp til bæjar Ásmundar konungs með helming liðs síns. Þar var fyrir fjölmenni mikit. Veizla var kappsamlig ok drykkr svá sterkr, at Hálfsrekkar sofnuðu fast. Ásmundr konungr ok hirðin lögðu eld í höllina. En sá, er fyrst vaknaði af Hálfsrekkum, sá höllina nær fulla af reyk. Hann mælti: „Rjúka mun um hauka vára nú,“ sagði hann. Síðan lagðist hann niðr ok svaf. Þá vaknaði annarr ok sá, at höllin logaði, ok mælti: „Drjúpa mun nú vax af söxum.“ Sá lagðist niðr. Ok þá vaknaði Hálfr konungr. Hann stóð upp ok vakti liðit ok bað þá vápnast. Þeir hlupu þá á veggina, svá at af gengu nafarnar af timbrstokkunum. Þá kvað Innsteinn:

„Rýkr um hauka
í höll konungs,
ván er, at drjúpi
vax af söxum.
Mál er gulli
ok görsimum,
hjálmum skipta
með Hálfsrekkum.

Hins fýsi ek nú,
at Hálfr vaki;
er eigi af eklu
eldar kyndir.
Áttu, menbrjótr,
mági þínum
grimmlunduðum
gjafir at launa.

Hrindum heilir
hallar bjóri.
Nú taka súlur
í sundr þoka.
Æ mun uppi,
meðan öld lifir,
Hálfsrekka för
til hertoga.

Hart skulum ganga
ok hliða ekki við,
verðr vísis lið
at vega með söxum.
Þeir skulu sjálfir
á sér bera
blóðgar benjar,
áðr braki létti.

Snúizt snarliga,
snyrtidrengir,
út ór eldi
með auðbrota.
Engi er ýta,
sá er æ lifir.
Munat baugbroti
við bana kvíða.“

XIII. KAPÍTULI

Svá er hér sagt, at Hálfr konungr ok Hálfsrekkar kæmist út ór eldinum ok Hálfr konungr felli fyrir ofrefli liðs ok sveit hans. Innsteinn kvað, er konungr var fallinn:

„Hér sá ek alla
einum fylgja
jafnröskliga
öðlings syni.
Hittumst heilir,
þá heðan líðum,
er eigi léttara
líf en dauði.“

Þá komu Hálfsrekkar til orrostu, þeir sem við skip höfðu verit. Þar fell mikill hlutr Hálfsrekka. Orrostan helzt allt til nætr, áðr Innsteinn fell. Innsteinn kvað:

„Hrókr er fallinn
með hertoga
frækn at fótum
fólks oddvita.
Eigum Óðni
illt at gjalda,
er hann slíkan konung
sigri rænti.

Ek hefi úti
átján sumur
fylgt fullhuga
flein at rjóða.
Skal ek eigi annan
eiga drottin
gunnar gjarnan
né gamall verða.

Hér mun Innsteinn
til jarðar hníga
horskr at höfði
hers oddvita.
Þat munu seggir
at sögum gera,
at Hálfr konungr
hlæjandi dó.“

XIV. KAPÍTULI

Gunnlöð fór til valsins um nóttina at leita sona sinna. Hún fann Innstein dauðan, en Útstein særðan til ólífis ok Bárð ok Björn. Hún ók þeim til bæjar ok græddi þá á laun ok sendi þá siðan suðr til Svíþjóðar. Fóru þeir Björn ok Bárðr á fund Sölva konungs, móðurbróður Hálfs konungs, en Útsteinn fór til Danmerkr til Eysteins konungs, frænda síns. Hrókr inn svarti hafði mörg sár ok stór. Hann gekk um nóttina frá orrostu ok kom til kotbónda eins, er Skógkarl hét. Þar var hann, ok váru bundin sár hans. Karl flutti hann norðr í Sogn til Geirmundar hersis, föðurbróður síns. Þar var hann græddr á laun ok fór um haustit til Upplanda ok austr til Gautlands. Hann kom til Haka konungs á Skáney ok var með honum um vetrinn.

XV. KAPÍTULI

Útsteinn var með Eysteini konungi. Úlfr inn rauði hét ráðgjafi Eysteins konungs. Hann átti átta sonu, ok váru þeir allir inir mestu kappar ok öfundsamir. Þeir váru illa til Útsteins, ok sló með þeim í kappmæli við drykkju. Hitt var fyrr, at Útsteinn sagði frá falli Hálfs konungs. Hann kvað þá:

„Hitt hlægir mik
helzt í máli:
mun eigi Ásmundi
öll vá sofa.
Þrír eru fallnir
af því liði,
Eynefs synir,
en einn lifir.“

Útsteinn kvað, er Úlfr jafnaði sér við hann ok eggjaði hann:

„Upp skulum rísa,
út skulum ganga
ok rammligar
randir knýja.
Hygg við hjálmum
hingat komnar
til Danmerkr
dísir várar.“

Úlfr kvað:

„Yðr munu dauðar
dísir allar,
heill kveð ek horfna
frá Hálfs rekkum.
Dreymdi mik í morgin,
at megir várir
öfri yrði,
hvars ér mættizt.“

Útsteinn kvað:

„Sigrs væntik mér
sýnu betra
en Úlfr vili
æskja Steini.
Yðr mun snimma
at sverðtogi
hauss of höggvinn,
en háls roðinn.“

Úlfr kvað:

„Munu þeir öfri verða
Úlfs synir:
Oddr ok Örnólfr,
Áti inn svarti,
Börkr ok Brynjólfr,
Búi, Harðskafi,
Rauðr inn rammi,
ef þú reynir til.“

Útsteinn kvað:

„Mundi eigi Steini
með Stara þykkja
ógn at etja
við Úlfs sonu,
því at eigi var
órum bróður
við dritmenni þitt
dramb at setja.

Þótti eigi Hrókum
né Hálfdani
raun at berjast
við ragmenni,
þá er vér fjórir
falla létum
átta jarla
fyr Annisnesi.

Fari Úlfs synir
út at berjast,
átta drengir,
við eitt höfuð.
Mun eigi stökkva,
þótt Steinn hafi
færa nokkut
í flokki lið.

Hálfr, dreymdi mik,
hvatti, at ek berðumst,
ok kvaðst mér frækn konungr
fylgja skyldu, -
hefir mér gramr verit
góðr í draumi, -
hvars vér orrostu
eiga skyldim.“

Þá gengu þeir Úlfs synir ok Útsteinn út ok börðust. Hann drap alla Úlfs sonu ok gekk síðan inn fyrir konung ok kvað:

„Nú emk inn kominn
Úlfi at segja,
at hans synir
höggnir liggja.
Nú fari, Eysteinn,
ef ér vilið,
fleiri at freista
við fleina við.“

Eysteinn kvað:

„Sjálft mun letja
slíks at freista:
Hálfs eru rekkar
hverjum meiri.
Þik veit ek manna
miklu fremstan,
einn snjallastan,
er þú átta vátt.“

Útsteinn kvað:

„Alla munda ek
Eysteins liða
sverði beita
at sömu hófi,
ef ek mér þarfir
þess verks sæja,
eða illt með oss
áðr of væri.

Magni fýsir engi
við mik at deila,
því at mér var ungum
aldr skapaðr.
Ek hefi hjarta
hart í brjósti,
síz mér í æsku
Óðinn framdi.“

XVI. KAPÍTULI

Hrókr inn svarti var með Haka konungi. Dóttir Haka konungs var Brynhildr. Sveinn inn sigrsæli hét sá konungr, er beðit hafði Brynhildar, en Haki konungr synjaði. Sveinn strengdi heit at verða bani þess manns, er ætti Brynhildi, ok svá föður hennar. Heðinn hét jarl Haka konungs, en Vífill sonr hans. Hann bað Brynhildar, ok var honum heitit, ef hann verði land fyrir Sveini. Hrókr inn svarti var þar ekki kenndr, ok var hann í engum metnaði ok sat í gestasæti. Þat var einn dag, at hirðin fór á dýraveiðar, en konur á hnetskóg. Brynhildr konungsdóttir sá, hvar maðr stórr stóð við eik eina. Hun heyrði at hann kvað:

„Nú mun segja
sonr Hámundar,
hvert öðli var
okkart bræðra:
Minn var faðir
miklu fremri,
haukr görr at hug,
en Haki yðvarr.

Vildi engi
við Vífil jafnast,
þó at Hámundar
hjarðar gætti.
Sá ek engan þar
svínahirði
huglausara
en Heðins arfa.

Mín var ævi
miklu æðri,
þá er vér Hálfi konungi
horskum fylgdum.
Bárum allir
eitt ráð saman
ok herjuðum
hvert land yfir.

Höfðu vér allir
haukmanna lið,
hvar sem fróðhugaðr
frama kostaði.
Gengu vér í gögnum
með grá hjálma
fullstór öll
fóstrlönd níu.

Hálf sá ek höggva
höndum báðum,
hafði eigi hilmir
hlífskjöld fyr sér.
Finnr engi maðr,
þótt fari víða,
hæfra hjarta
ok hugprúðara.

Mæla virðar,
þeir er vitu eigi,
at Hálfs frami
heimsku sætti.
Kann eigi sá
konung háleygskan,
er heimsku þrótt
honum eignaði.

Bað hann eigi við dauða
drengi kvíða
né æðruorð
ekki mæla.
Engi skyldi
jöfri fylgja,
nema forlögum
fylkis heldi.

Skyldi eigi stynja,
þó at stór hlyti
sár í sóknum
siklings vinir,
né benjar sér
binda láta,
fyrr en annars dags
jafnlengd kæmi.

Bað hann eigi í her
höptu græta
né manns konu
mein at vinna.
Mey bað hann hverja
mundi kaupa,
fögru gulli,
at föður ráði.

Váru eigi svá margir
menn á skeiðum,
at vér á flótta
fyrir heldim,
þó at miklu lið
minna hefðim,
svá at ellifu
einum gegndi.

Höfðum vér allir
inn öfra hlut,
hvar sem Hildar
hlífar knúði;
einn vissa ek
jafnsnjallan gram:
Sigurð konung
at sölum Gjúka.

Margir váru
menn á skeiðum
góðir ok fræknir
með gram sjálfum:
Börkr ok Brynjólfr,
Bölverkr ok Haki,
Egill ok Erlingr
Ásláks synir.

Mest váru mér
manna hugðir
Hrókr, bróðir minn,
ok Hálfr konungr,
Styrr ok Steinarr,
sterkir báðir,
snarráðir menn,
synir Gunnlaðar.

Hringr ok Hálfdanr,
haukar báðir,
réttir dómendr.
Dagr inn prúði,
Stari ok Steingrímr,
Styrr ok Gauti.
Finnr þú aldri
fríðari drengi.

Valr ok Haukr
í víkingu
báðir fræknir,
buðlungs vinir.
Fáir mundu þeim
fylkis rekkum
hæfri þykkja
ór Haka veldi.

Hvergi þóttak
í því liði
opt aukvisi
ættar minnar.
Mik kváðu þeir
mann snarpastan,
því at hverr öðrum
hróðrs leitaði.

Vé bar Vémundr,
er vega þorði,
Björn ok Bersi,
fyr buðlungi.
Fylkti sínu
sá framligast
lofðungr liði,
meðan lifa mátti.

Naut eigi svá
aldrs sem skyldi
frækn landreki
við frama dáðir.
Tólf vetra nam
tiggi at herja,
en þá var þengill
þrítugr, er dó.

Slíkt kennir mér
at sofa lítit
marga grímu
ok mjök vaka,
er bróðir minn
brenna skyldi
kvikr í eldi
með konungs rekkum.

Sá hefir dagr of mik
daprastr komit
miklu í heimi,
svá at menn vitu.
Una þykkjumst vér
aldri síðan,
er fylgja máttum
frændum hollum.

Alls mundi mér
angrs léttara,
ef ek Hálfs konungs
hefna mættak,
svá at Ásmundi
eggfránum hjör,
baugbrjóts bana,
brjóst raufaðak.

Hefnt mun verða
Hálfs ins frækna,
því at þeir göfgan gram
í griðum véltu.
Olli morði
ok mannskaða
Ásmundr konungr
illu heilli.

Þá mun reyna
ok raun gefa,
ef við Svein komum
saman í rómu,
hvárir í vígi
verða hæfri,
Hámundar burr
eða Haka þegnar.

Segi ek svá kveðit
snotru vífi,
at ek Brynhildar
biðja mundak,
ef vita þættumst,
at vildi hún
Hróki unna
Hámundar bur.

Ván væri mér
vitra manna,
snarpra seggja,
ef vér saman ættim,
því at ek fann eigi mey
margsvinnari
hvergi landa
en Haka dóttur.

Fann ek aldri,
þó hefik farit víða,
hugþekkri mey
en Haka dóttur.
Hún er at öllu
sem ek æskja mun.

Hér þykki ek nú
í Haka veldi
hornungr vera
hverrar þjóðar.
Allir eigu
innar at sitja
hallar gumnar
en Hálfsrekkar.“

Brynhildr, dóttir Haka konungs, sagði föður sínum þat, er hún hafði heyrt, ok kvað þar mundu kominn einn af Hálfsrekkum. En er konungr vissi þat, þá leiddi hann Hrók til sætis í öndugi, ok var hann þá í inum mesta kærleik við konung. Hrókr inn svarti fekk Brynhildar, dóttur Haka konungs. Eptir um várit fór Hrókr með her í móti Sveini inum sigrsæla, ok áttu þeir orrostu. Þar fell Sveinn, en Hrókr kom aptr með sigri til Haka konungs. Eptir um sumarit höfðu þeir her úti Sölvi konungr ok Haki konungr ok Hrókr inn svarti, Eysteinn konungr ok Útsteinn með honum. Þeir fóru til Noregs, áttu orrostu við Ásmund konung ok felldu hann. Hjörr hét sonr Hálfs konungs, er þá var konungr yfir Hörðalandi. Hrókr ok Útsteinn váru lengi síðan í víkingu ok váru inir mestu ágætismenn. Dóttir Hróks ins svarta ok Brynhildar var Gunnlöð, móðir Hrómundar Gripssonar.

XVII. KAPÍTULI

Hjörr konungr Hálfsson átti Hagnýju, dóttur Haka konungs Hámundarsonar. Hjörr konungr fór í konungastefnu, en meðan fæddi Hagný tvá sonu, ok váru svartir ok furðu ljótir, ok hét annarr Hámundr, en annarr Geirmundr. Þá fæddi ambátt ok son, ok hét Leifr Hann var inn fríðasti. Drottning keypti um sonu við ambátt ok færði þann konungi. Konungr fór enn annat sinn í leiðangr. Þá váru sveinarnir þrévetrir. Leifr guggnaði, svá sem á aldr hans leið, en Hámundr ok Geirmundr váru geysimiklir ok orðvísir. Bragi skáld kom þar at heimboði. Þat var einn dag, at karlar allir fóru á skóg, en konur á hnetskóg, ok var ekki heima manna í höllinni, nema Bragi sat í öndugi, en drottning leyndist þar ok var hulin klæðum. Leifr sat í hásæti ok lék sér at gulli, en Hámundr ok Geirmundr váru í hálminum niðri á gólfinu. Þá fóru þeir til Leifs ok skúfuðu honum ór sætinu, ok tóku þeir af honum gullit allt. Hann grét þá. Þá stóð Bragi upp ok gekk þar til, er drottning lá, ok drap staf ofan á klæðin ok kvað:

„Tveir eru inni,
trúik vel báðum,
Hámundr ok Geirmundr,
Hjörvi bornir,
en Leifr þriði
Loðhattarsonr.
Fæddir eigi þú
þann mög, kona.“

Síðan skipti Hagný aptr sveinunum við ambátt. En er Hjörr konungr kom heim, þá bar hún sveinana til hans ok sagði, at þeir váru hans synir. Konungr svarar: „Ber í burt!“ sagði hann, „eigi sá ek slík heljarskinn.“ Þeir váru báðir svá kallaðir síðan. Þeir váru miklir afreksmenn at afli, ok mikil ætt er frá þeim komin á Íslandi. Þórir á Espihóli var sonr Hámundar. Þaðan eru komnir Esphælingar. Geirmundr heljarskinn nam Meðalfellsströnd í Breiðafirði. Yri hét dóttir hans, ok er þaðan mikil ætt komin.