Sturlaugs saga starfsama

I. KAPÍTULI

ALLIR menn, þeir sem sannfróðir eru at um tíðendi, vita, at Tyrkir ok Asíamenn byggðu Norðrlönd. Hófst þá tunga sú, er síðan dreifðist um öll lönd. Formaðr þess fólks hét Óðinn, er menn rekja ætt til.

Í þann tíma réð sá konungr fyrir Þrándheimi í Noregi, er Haraldr gullmuðr hét. Hann átti drottningu. Ekki er getit barna þeira. Jarl einn var í ríki hans, er Hringr hét. Hann sat fram við sjó í Kaupangi. Hann átti dóttur eina, er kölluð var Ása in fagra, því at hún bar af öllum jómfrúm henni samtíða sem rauða gull af eiri blökku eða sem sól af himintunglum öðrum.

Ingólfr hét ríkr maðr, er réð fyrir Naumudælafylki. Hann átti þann son, er Sturlaugr hét. Hann var snemma mjök mikill á vöxt, ljóss á hár ok hörund, kurteisligr í öllum háttum ok allr var hans líkami vel skapaðr, blíðr í máli við sína menn, hægr í skapi ok örr af peningum; því var hann stórum vinsæll. Hann vandi sik við skot ok sund ok alls kyns íþróttir. Ingólfr, faðir hans, hafði atsetr á þeim bæ, er heita Skartastaðir. Hann var inn mesti rausnarmaðr ok hafði fjölda fólks með sér. Annat bú átti hann sér í ey þeiri, er Njarðey heitir, var þar ok fjölmenni mikit, ok enn átti hann önnur fjögur bú.

Maðr hét Ásgauti. Hann bjó á bæ þeim, er Tunglaheimr heitir. Hann var mikils háttar maðr. Hann átti þá konu, er Gríma hét. Þau áttu tvá sonu. Hét annarr Jökull, en annarr Guttormr. Þeir váru gildir menn ok vel menntir sem faðir þeira. Maðr hét Þórgautr. Hann bjó í eyju þeiri, er Loka heitir. Kona hans hét Helga. Þau áttu tvá sonu. Hét annarr sonr þeira Sóti, en annarr Hrólfr nefja. Þeir váru miklir menn ok sterkir. Hrafn hét maðr. Hann var bóndi. Hann bjó í eyju þeiri, er Urga heitir. Kona hans hét Helga. Þau áttu einn son, er Sighvatr hét. Hann var sterkr at afli ok menntr vel. Járngerðr hét kona. Hún bjó á þeim bæ, er á Bergi heitir, skammt frá Ingólfi. Hún átti sér þann son, er Áki hét. Hann var mikill maðr at afli. Hann gekk næst Sturlaugi um allar íþróttir af þeim mönnum, sem honum váru samtíða. Þeir lékust við barnleikum Áki ok Sturlaugr. Þessir menn lékust allir barnleikum, er nú váru taldir, ok námu alls kyns íþróttir, þær sem mönnum váru þá tíðar kenna sonum sínum, ok sórust þeir í fóstbræðralag. Váru þó allir saman með feðrum sínum í góðu meðlæti.

II. KAPÍTULI

Véfreyja hét kona, mikilhæf ok auðug, ok hafði búit á þeim bæ Vé. Sonu átti hún tvá. Hét annarr Rauðr, en annarr Hrafn. Báðir váru þeir miklir ok sterkir menn ok vel búnir at vápnum ok klæðum. Fóstri Véfreyju hét Svipuðr. Þau váru bæði margvís ok fróð í flestu. Hún átti bæ góðan, ok váru tvennar dyrr á. Sat hún þar hvern dag ok horfði sinn dag í hverjar dyrr. Kom henni fátt óvart. Jafnan spann hún lín. Hún sat á stóli. Hún gerðist mjök rauðeygð af elli, en þó sá hún, er nokkut fór at garði, hvat sem at fór, því at fátt kom henni óvart. Ása in fagra var þar á fóstri, meðan hún var ung, ok nam þar kunnáttu. Véfreyja unni henni mikit ok hvár annarri þeira.

III. KAPÍTULI

Einn tíma talar Ingólfr við þá Sturlaug ok fóstbræðr: „Hversu lengi skal svá fram fara, at þit fóstbræðr leikizt barnleikum við sem meyjar til manna? Væri þat heldr röskra drengja siðr at fremja nokkut til frama eða biðja sér kvenna at minnsta kosti ok setjast í bú ok stýra ríki ok fé með föður sínum.“ Sturlaugr sagði: „Hvert skal ek mér konu biðja, er þú eggjar þess svá mjök?“ Ingólfr mælti: „Hringr jarl á sér dóttur, er heitir Ása in fagra. Hún er væn kona ok vel viti borin.“ Sturlaugr segir: „Ek em enn eigi mjök gamall til kvánbæna ok lítt ráðinn í skapi, en þó mun ek þessa leita, ok ætla ek þó til lítils koma munu.“

Nú búa þeir ferð sína ok eru saman sex tigir manna, vel búnir at vápnum ok klæðum ok hestum. Ríða nú leið sína ok koma at kveldi dags til Hrings jarls ok fá þar viðtökur góðar. Gerði jarl veizlu góða ok merkiliga í móti þeim. Sátu þeir þar þrjár nætr. Ok einn dag gengu þeir með jarli til skemmu Ásu, ok hefir Sturlaugr frammi erendi sín ok biðr Ásu sér til handa. Jarl víkr til sjálfrar hennar. Nú segir jarl dóttur sinni til þeira ok mælti svá: „Biðli áttu hér at svara, dóttir.“ Ása mælti: „Hvat heitir sá?“ „Hann heitir Sturlaugr,“ segir jarl. Ása segir: „Fyrir hví munda ek eiga þann mann, er jafnan vinnr heima búverk með móður sinni ok gerir ekkert til frama?“ Við þessi orð varð Sturlaugr reiðr mjök ok ríðr í brott ok heim.

IV. KAPÍTULI

Um várit búa þeir fóstbræðr tíu skip ór landi ok herja um Austrlönd ok hafa jafnan sigr, hvar eð þeir koma. Þeir létu fara í friði kaupmenn, en brutu undir sik spellvirkja ok váru úti á sumrum í víking, en heima um vetrum með feðrum sínum. Nú fýsir þá frá þessari iðju ok skipta nú öllum herföngum. Taka þeir fóstbræðr lausafé ok fara með til feðra sinna, en þeir láta liðit liggja í hernaði með skip sín. Sitja þeir Sturlaugr ok fóstbræðr nú um kyrrt.

V. KAPÍTULI

Þat er nú hér næst at segja, at drottning Haralds konungs tók sótt ok andaðist. Þat þótti konungi mikill skaði, því at hann gerðist nú svá mjök gamall, ok varð hann hryggr við líflát hennar. Ráðaneyti ok hirðmenn konungs segja honum ráð at biðja sér kvennu til drottningar, – „ok megi þér þá af hyggja afgangi frúinnar, en þrá hana eigi lengr.“ Konungr segir: „Hvar skal ek mér konu biðja?“ Þeir segja: „Hringr jarl á sér dóttur, er Ása heitir. Hana máttu fá, ef þú vilt, þegar þér lízt.“ Konungr segir svá vera skyldu, búa nú ferð sína ok hafa hundrað manna.

Nú ríða þeir þar til, er þeir koma á fund Hrings jarls; hann var úti, ok váru menn á leiki fyrir honum. Konungr reið at svá snart, at menn stukku frá tveggja vegna. Konungr gerði tvá kosti, at festa honum dóttur sína elligar mundi hann þar drepinn í stað. Jarl segir: „Förum vér til skemmu Ásu ok tölum við hana, svá at vér vitum, hver svör hennar eru.“ „Nei,“ segir konungr, „eigi vil ek vera vánbiðill dóttur þinnar, ok kjós skjótt annat hvárt.“ Jarl íhugar nú ok þykkist vita, at hann muni ofrliði borinn, rétti fram höndina ok festi konungi dóttur sína. Skyldi hún sitja í festum þrjá vetr. Snýr konungr þegar í brott ok ríðr heim, unandi vel við sína ferð. Jarl er eptir ok unir heldr lítt við sinn hlut, stendr upp ok gengr til skemmu Ásu, settist niðr ok blés mæðiliga. Ása mælti þá: „Hvat er þér at meini, faðir minn, er þú ert svá fálátr, eða hefir þú nokkur ný tíðendi oss at segja?“ „Tíðendi þykkja mér,“ segir jarl, „at ek hefi þik nauðigr manni festa.“ „Hverr er sá?“ segir hún. „Haraldr konungr,“ segir hann, „hefir fest þik, ok skaltu sitja í festum þrjá vetr.“ Hún svarar þá: „Eigi valdist sá inn minnsti til, en eigi má vita, hvat þá er tíðenda. Kann vera öðrum sé ætlat, ok skipast má á skemmri stundu, ok ver kátr, faðir.“ Jarl mælti: „Betr þætti mér þú gefin Sturlaugi.“ Hún svarar: „Eigi veit ek, hvat fyrir beztu má verða.“ Nú líða stundir, ok er nú kyrrt um hríð.

VI. KAPÍTULI

Einn dag er þess getit, at Hringr jarl var úti á leikvelli ok hirðmenn hans með honum. Þeir sáu koma ríðandi mann af mörkinni fram, mikinn vexti. Hestr hans var allr brynjaðr ok svá sjálfr hann, svartr skjöldr á hlið, höggspjót í hendi. Hann reið svá snart, at menn stukku undan tveggja vegna. Hann reið svá fram ok sat á hesti sínum ok lagði spjótit fram á milli eyrna á hestinum ok mælti: „Heill, herra.“ Jarl tók kveðju hans ok spyrr, hverr hann væri. Hann segir: „Ek heiti Kolr krappi, en þat er erendi mitt hingat at biðja Ásu, dóttur þinnar, mér til handa.“ Jarl mælti: „Veiztu þat eigi, at hún er festarkona Haralds konungs?“ Kolr segir: „Eigi þykkir mér verr at eiga hana, ok ger nú annat hvárt, at þú gef fram festarnar, elligar rek ek spjótit í gegnum þik.“ Jarl íhugar nú þetta ok þykkist nú vita, at eigi muni kostrinn góðr, kýss þat af at lifa, þótti einskis utan ills þaðan af ván. Þótti honum eigi undir, hversu illt þeir ætti til samans Haraldr konungr ok Kolr, ok selr nú fram festarnar. Kolr mælti: „Seg Haraldi konungi, at ek skora honum hólmgöngu austr við Gautelfi, þá er líðr hávetrinn. Hafi sá meyna, er sigr fær, en komi hann eigi né vogi at berjast, þá beri hann níðingsorð fyrir hverjum manni svá lengi sem hann lifir. Sitið heilir, herra.“ Síðan snýr Kolr hesti sínum ok reið brott ok þóttist vel hafa fram gengit.

Jarl unir illa við sinn hlut ok sitr eptir nokkura stund, stendr síðan upp ok gengr til skemmu dóttur sinnar ok settist niðr hjá henni ok má varla mæla. Ása mælti: „Ertu sjúkr, faðir minn?“ Jarl mælti: „Betr væri sótt ok bráðr dauði en fá slíka skömm, at gefa nauðigr dóttur sína.“ Ása mælti: „Hverjum er ek nú gift?“ Jarl mælti: „Hann heitir Kolr krappi.“ Hún segir: „Bregðast má til betra en eiga inn versta mann, ok verða mun betri várr hagr en svá sem nú er ætlat, ok einn mun hljóta þenna kost, en eigi tveir. Má ok svá verða, at hvárrgi þeira hljóti, ef vel vill, ok ver kátr, faðir,“ segir hún. Jarl mælti: „Væri vel, ef enn væri sem þú mælir, en þat uggir mik, at eigi hljótist þat af, ef þeir drepast sjálfir, en þá yrði sem ek vildi.“ Nú skilja þau at sinni.

VII. KAPÍTULI

Haraldr konungr fregnar nú þessi tíðendi ok þótti eigi betr en áðr fyrri, leitaði nú ráðs hér um við sína vini. Þat kemr upp, at konungr sendi menn sína á fund Hemings at bjóða honum til jólaveizlu ok þat með, at hann mundi eigi gjafalauss í brott fara. Hann fekk þann mann, er Kolli hét, at fara þessa sendiför. Nú fara þeir norðr í Naumudal á fund Hemings ok kvöddu hann ok bera fram erendi konungs. Hemingr hafði verit inn mesti hólmgöngumaðr, en gerist nú hniginn við aldr ok hafði verit í missætti nokkura stund við Harald konung. Nú segir sendimaðrinn fram erendi sín. Þá svarar Hemingr: „Eigi man ek, at konungr hafi mér fyrr heim boðit. Nú eru tveir kostir fyrir hendi, at sitja heima ok vanrækja konungs boð eða hætta á, hvat undir býr, ok því, at nú er eigi í hættu um gamlan mann, þá fari sem má. Er eigi engi eptir, meðan Sighvatr, sonr minn, lifir.“

Nú býr Hemingr ferð sína á hans fund við tólfta mann, ok koma þeir jólaaptan inn fyrsta ok gengu í höll fyrir konung ok kvöddu hann vel. Konungr tók vel kveðju þeira ok ruddi öndvegi ok setti Heming it næsta sér, ok drukku glaðliga af jólin í góðu yfirlæti. En afgöngudag jólanna gekk konungr á málstefnu ok Hemingr. Konungr mælti: „Hólmstefna er á hendi mér, ok sé ek þar til, at þú munir leysa mik undan við Kol krappa.“ Hemingr segir: „Eigi veit ek þat, at þú hafir veitt mér svá mikit, at ek muni leggja líf mitt í hættu fyrir þik. Þykki mér eigi örvænt við hraustan mann at eiga, heldr við tröll.“ Konungr mælti: „Því leitaða ek þess við þik, at mér þykkir þú mesta kempa verit hafa nær allra hér í landi. Þykki mér þess ván, at engi verði til, ef þik brestr, sem þú ert. En ef þú kemr aptr ór þessari ferð, þá skal ek þér vel launa með gulli eða silfri.“ Hemingr segir: „Þat er sannast, at hér er lítit í hættu um gamlan mann. Er falls ván at fornu tré, ok mun ek fara sendiför þessa.“ Konungr segir: „Allra drengja hraustastr á sjó ok landi, var þess ván, at þér mundi vel fara.“

Nú býr Hemingr ferð sína ok ríðr í burtu leiðar sinnar ok léttir eigi fyrr en hann kemr til Gautelfar austr. Var þar Kolr fyrir. En er þeir fundust, spurði Kolr, hvat Hemingr skyldi. Hemingr segir: „Ek ætla at ganga á hólm við þik.“ Kolr mælti: „Lítit leggst þá fyrir mik, ef þú leggr mik at velli. Fellda hefi ek þá, sem sterkari eru ok hafa verit líkari til frama en þú ert, ok far heim aptr, en fá mér vápn þín ok segst yfirstiginn ok þat, at þú þorir eigi at berjast við mik.“ Hemingr segir: „Heldr vil ek deyja en bera níðingsorð fyrir hverjum manni.“ Kolr mælti: „Eigi skal ek þinn hund spara at drepa, er þú vilt þat eina.“ Um kveldit tjölduðu þeir sér búðir ok sofa af um nóttina. Um morgininn stendr Hemingr upp ok sér, at Kolr er kominn til hólmsins. Ferr hann nú til hólmsins með sína menn. Nú kasta þeir feldi undir fætr sér, ok segir Kolr upp hólmgöngulög. Síðan ganga þeir saman ok börðust, en svá lauk, at þar fell Hemingr fyrir Koli. Kolr mælti við menn Hemings: „Nú skulu þér aptr fara á konungs fund ok segja honum, at hann geri annat hvárt, komi sjálfr til bardaga við mik eða fái þann mann fyrir sik, at nokkur þróttr sé í, ef hann ætlar sér konuna, eða mun hann af henni sitja.“ Menn þeir, sem höfðu heiman farit, sneru aptr hvatliga ok fóru norðr í Naumudal á fund Haralds konungs ok segja honum þessi tíðendi öll ok ummæli Kols krappa.

VIII. KAPÍTULI

Þótti konungi þetta ill tíðendi ok leitar sér enn ráðs, ok þat tekr hann enn til ráðs, at hann sendir Kolla sendimann til Sturlaugs ok föður hans, ok bjóða þeim til hálfsmánaðar veizlu til sín með svá margan mann sem þeir vildu með sér hafa. Þessi orð fara á millum þeira feðga. Þá spyrr Sturlaugr föður sinn, hvárt þeir skulu þiggja veizluna. Faðir hans segir: „Þat vilda ek, at vit sætim heima ok færum hvergi.“ Sturlaugr segir: „Eigi nenni ek at vanrækja konungsboðit, en veit ek, at nokkut muni undir búa, en þó vil ek fara. Mun lítil saga frá oss verða, ef vér skulum eigi koma til annarra manna, þá vit erum boðnir. Má þat eigi vita, hvat verðr í várri ferð, þat at oss verði til sæmdar.“ Ingólfr segir: „Þér munuð ráða vilja ferðum yðrum, hvárt sem ferst vel eða illa.“

Eptir þat búa þeir ferð sína ok eru saman sex tigir manna, vel búnir allir at vápnum ok klæðum. Þeir ríða nú á fund Haralds konungs ok koma þar jólaaptan inn fyrsta. Konungr tók blíðliga við þeim ok setti þá í hásæti hjá sér, ok var þá búin in fegrsta veizla. En at liðnum jólum gekk konungr á málstefnu ok þeir feðgar, Ingólfr ok Sturlaugr. Sturlaugr mælti við menn sína: „Búi þér hesta vára, meðan vit tölum.“ Þeir gerðu svá. Konungr mælti: „Hólmstefna er á hendi mér, ok sé ek þar til, Sturlaugr, sem þú ert, at þú munir leysa mik undan, því at ek em gamall maðr, at ganga á hólm við Kol inn krappa.“ Sturlaugr mælti: „Sel mér í hendr festar þær, er þú tókst af Hringi jarli, því at þat mun eigi kauplaust,“ segir Sturlaugr. „Mikit þykkir mér til kaups mælt,“ segir konungr. „Þá mun ek til hætta,“ segir Sturlaugr, „hversu sem ferr með okkr Kol.“ Konungr segir: „Eigi varði mik, at þú mundir þetta til mæla, er mér er mesta svívirðing í at játa.“ Sturlaugr segir: „Hér er um at kjósa, hvárt yðr þykkir betra.“ Konungr mælti: „Þat mun ek þó kjósa, at þú gangir á hólm við Kol. Þat ferr með okkr sem auðnar.“ Sturlaugr svarar: „Sel fram festarnar áðr.“ Konungr gerði nú svá, þó at nauðigr væri, því at honum sýndist óauðligr flokkr þeira fóstbræðra.

Ríða þeir á burt ok á fund Hrings jarls. Hann tekr vel við þeim ok býðr þeim þiggja þar veizlu. Þeir segja, hvar nú var komit þeira máli ok hversu farit hafði með þeim Haraldi konungi. Jarl varð nú glaðr við þetta, biðr þá ganga til skemmu Ásu, ok svá gera þeir. En er þeir koma þar, þá fagnar Ása þeim vel. Hringr mælti: „Biðli áttu hér at fagna ok svara, dóttir.“ „Hverr er sá maðr?“ segir hún. „Hann heitir Sturlaugr. „Ása mælti: „Eigi mun mér nú manna skortr,“ segir hún. Sturlaugr mælti: „Svá hefir nú verit til ætlat, at ek mundi eigi vera vánbiðill þinn lengr.“ Ása segir svá vera skyldu sem þeir vildu. Nú er búizt við ágætri veizlu ok eigi til sparat þat hafa þurfti. Gengr Sturlaugr at eiga Ásu ina fögru, ok er þegar leidd í sömu sæng. Veizlan fór vel fram, ok váru menn með góðum gjöfum út leystir. Ríða þeir Ingólfr heim, en þau Ása ok Sturlaugr eru eptir ok undu allvel sínu ráði.

IX. KAPÍTULI

Einn morgin, er þau Ása lágu í sæng sinni, mælti Ása við Sturlaug: „Er hólmstefna á hendi þér, Sturlaugr?“ „Satt er þat,“ segir hann. „Við hvern?“ segir hún. „Við Kol krappa,“ segir hann, „eða hvat kanntu þar til leggja?“ Hún svarar: „Far þú ok finn Véfreyju, fóstru mína. Haf hennar ráð, ok mun þér vel duga. Hér er fingrgull, er þú skalt henni færa til jarteikna, ok seg, at mér þykkir mikit undir, at hún taki vel við þér.“

Sturlaugr ferr nú ok þeir tólf saman fóstbræðr, ríða nú til þess, er þeir koma at bæ kerlingar. Sturlaugr hleypr af baki ok inn í dyrrnar at kerlu ok leggr hendrnar um háls henni ok kyssti hana svá mælandi: „Heil ok sæl, kerling mín.“ Hún snarast við honum fast ok rekr upp á hann augun: „Hverr er þessi hundsins sonrinn, er mik leikr svá háðuliga, ok engi hefir slíkt þorat at gera fyrri, ok skal ek þetta grimmliga gjalda.“ Sturlaugr mælti: „Vertu eigi svá reið, kerling mín, því at Ása sendi mik hingat til þín.“ „Hvat er þér at Ásu“ segir kerling. „Hún er kona mín,“ segir hann. Hún mælti: „Er lokit boðinu?“ „Svá er þat,“ segir hann. „Nú eru brögð í“ segir kerling, „er mér var eigi boðit til boðsins. Þó skal gera sem Ása biðr. Far þú af klæðum, ok vil ek sjá bolvöxt þinn.“ Hann gerir svá. Hún strýkr hann allan, ok þykkist hann mikit styrkna við. Síðan gefr hún honum ker at drekka ór, ganga síðan til stofu. Kerling var in bezta til beina um kveldit. Hún spyrr, hvárt Sturlaugr vill liggja einn um náttina eða hjá sér, – „en eigi skal ek at heldr svíkja Ásu mína.“ Sturlaugr segir: „Þess betr þykki mér, kerling, sem ek er nær þér.“ Þá lét kerling einn stokk á milli þeira, en þau lágu á einu hægendi bæði saman ok áttu tal saman um nóttina. Sturlaugr mælti: „Hvat leggr þú mér til ráðs, því at hólmstefna er á hendi mér við Kol inn krappa?“ „Óvænliga þykki mér þat horfa,“ segir kerling, „því at á hann bíta engi járn, ok kann ek hér varla ráð til at leggja.“

Um morgininn bjuggust þeir fóstbræðr til ferðar, ok er þeir váru búnir, þá mælti kerling við Sturlaug: „Tak hér við loðkápu einni, er langfeðgar mínir hafa átt, ok saxi, ok hefir jafnan gæfa fylgt, ok reyn, hvárt nokkurr þróttr er í þér.“ Sturlaugr tók við ok hjó í einn stein, er stóð í hlaðinu, ok tók af steininum hyrnuna. Ryð fell af sverðinu, ok var bjart eptir sem silfr. Þá mælti kerling: „Þetta sverð skaltu bera á hólm við Kol krappa, en eigi máttu sýna honum þetta sverð, ef hann biðst at sjá þat, er þú átt at höggva með.“ Þá mælti kerling: „Far þú nú vel, Sturlaugr minn, ok gangi þér allt til sigrs ok tíma, á meðan þú lifir, ok alla gæfu, þá er várir frændr hafa haft, þá legg ek til þín, sem ek má framast. Þó er ek hrædd, hverninn ferr með ykkr Kol krappa. En tvá sonu á ek, er ek vilda þú tækir í fóstbræðralag.“ „Svá skal vera,“ segir Sturlaugr. Nú sverjast þeir í fóstbræðralag. Síðan snúa þeir í brott. En er þeir váru skammt farnir, kallar kerling eptir þeim ok mælti: „Viltu, Sturlaugr minn, at Svipuðr, fóstri minn, fari með þér; hann er frár á fæti.“ „Þat vil ek,“ segir Sturlaugr. Kerling seldi Svipuði í hendr pung lítinn. Hann stakk honum næst sér, ok síðan hljóp hann fyrir hestum þeira. Ríða nú leiðar sinnar ok létta eigi fyrr en þeir koma austr til Gautelfar, ok er Kolr eigi kominn. Sturlaugr tjaldar búð þá, er Kolr var vanr at tjalda.

X. KAPÍTULI

Litlu síðar kom Kolr. Sturlaugr gekk í móti honum ok heilsar á hann. Kolr mælti: „Hverr er þessi inn vándi bikkjusonrinn, er þorir at tjalda búð þá, er ek er vanr at tjalda, ok hann er svá djarfr?“ Sturlaugr mælti: „Þú munt vita glöggvast, hverr bikkjusonrinn er, því at hann var hér engi, áðr þú komst hér, en ef þú spyrr at nafni mínu, þá heiti ek Sturlaugr.“ Kolr mælti: „Hvat ætlar þú þér, er þú ert hér kominn?“ Sturlaugr mælti: „Ek ætla at berjast við þik.“ Kolr mælti: „Nú eru brögð í tafli, ok of djarfr ertu, at þú ætlar þér þann mikla dul, þar sem ek hefi svá margan dreng felldan, er við mik hefir barizt, eða hvat dregr þik til þess?“ Sturlaugr segir: „Þat helzt, at Ása in fagra er eiginkona mín. Skaltu þar eigi við meyju taka, þó at ek falli fyrir þér.“ Kolr mælti: „Heyr hér á fádæmi, hvat þínum herjans syni hefir í hug komit at gera, ok fyrir þetta it sama skal ek þér eigi þyrma, ok skjótt skaltu þitt líf láta, ok er þó of seint. En þó er þat skaði um slíkan mann sem þú ert.“ Sturlaugr segir: „Hvergi skal ek á hæl fyrir þér hopa.“

Nú tjaldar Kolr sér aðra búð um kveldit, en er Kolr var kominn til matar, kemr Svipuðr í búð hans ok tekr punginn kerlingar ór skikkju sér ok skekr í búðinni, ok varð af þessu reykr mikill. Kolr rekr upp augun ok mælti: „Far í burt, inn vándi hundr, ok kom hér eigi síðan, því at þú munt nokkut illt gera.“ Svipuðr snýr í burt, svá at engi vissi, hvat af honum varð. Sofa þeir af um nóttina.

Um morgininn stendr Sturlaugr upp snemma ok þeir fóstbræðr, fara til eyjarinnar, setjast niðr ok bíða Kols. Hrólfr nefja stendr upp ok gengr í skóginn ok höggr sér kylfu eina stóra ok mikla ok hefir í hendi sér ok gengr til félaga sinna aptr. Kolr stendr upp um morgininn, ok skein þá sól um alla völlu. Hann mælti þá: „Þat ætla ek sá inn vándi þræll, er hér kom í gærkveld, hafi nokkura töfra haft, þá er oss hafa lítill fögnuðr at verit, ok þetta má sannliga heita dauðasvefn, er vér höfum sofit, ok förum til hólmins.“ Þeir fara til hólmsins ok kasta feldi undir fætr sér. Kolr segir upp hólmgöngulög í millum þeira, ok skyldi hvárr við leggja tuttugu merkr silfrs. Skyldi þetta hvárr eiga, sem sigr fengi.

En er þeir váru búnir, tekr Kolr til orða: „Sturlaugr sveinn, sýn mér sverð þitt, þat er þú hefir.“ Hann gerir svá. Kolr lítr í eggina ok rak við augun ok mælti: „Eigi muntu mik með þessu sverði sigra. Far þú heldr heim, segst yfirkominn, en fá mér vápn þín ok send mér Ásu ina fögru ok seg henni, at þú þorir eigi at berjast við mik eða halda henni fyrir mér.“ Sturlaugr segir: „Eigi sigrar þú mik með orðum einum, því at þú ert yfirkominn af hræðslu, ok mun þér skammt til ills dauða.“ Kolr varð reiðr við orð hans ok mælti: „Þat skaltu finna, inn vándi hundr, at ek skal þér eigi þyrma.“ Þá kastar Sturlaugr því sverði, er hann hafði Kol sýnt, en tók Véfreyjunaut undan feldi sínum ok brá. Kolr mælti: „Hvaðan kom þér Véfreyjunautr, ok eigi munda ek á hólm við þik hafa gengit, hefða ek þat vitat.“ Sturlaugr svarar: „Þat skiptir þik engu, ok er þér illa farit, at þú hræðist fyrr en þörf gerist.“ Þá hjó Sturlaugr til Kols ok klauf skjöldinn allan. Kolr hjó í mót ok klauf hans skjöld í sama máta. Þá hjó Sturlaugr í annat sinn til Kols utan á hjálminn, klauf hann allan ok af vangafilluna ok svá á öxlina, at í herðarblaðinu nam staðar. Kolr stóð réttr ok gaf sik eigi at. Þá hljóp at Hrólfr nefja með kylfuna ok rak á blóðrefilinn, svá at sverðit gekk niðr í búkinn, ok fell þar Kolr, en Sturlaugr fekk sigr ok varð frægr af þessu verki. Reið Sturlaugr til Véfreyju, ok var kerling úti ok fagnaði vel Sturlaugi. Þar var þá fyrir Svipuðr. Þar váru þeir um nóttina, ok lét kerling vel yfir þessu verki, „ok er þat satt,“ segir kerling, „at sæl er Ása mín, at hún á slíkan mann sem þú ert, ok mun þér heðan af hefjast allhyggiligt ráð, ef þú kannt til at gæta, en þar er ek hrædd um, hversu ferr, en vilda ek, at þér gengi vel, en eigi skal þér kerling þessi verri en engi.“

Nú ríðr Sturlaugr burt til móts við Hring jarl. Tók hann blíðliga við þeim öllum, ok varð Ása fegin bónda sínum. Þessi tíðendi koma fyrir Harald konung. Konungr varð svipligr við þenna atburð, sem síðar berr raunir á, en allir frændr Sturlaugs þóttust hann ór helju heimtan hafa.

XI. KAPÍTULI

Einn dag sem Hringr jarl var á leiki með menn sína, er léku fyrir þeim Hring ok Sturlaugi, þá sáu þeir ríða mann af mörkinni á rauðum hesti at þeim, brynjaðr allr. Hann var mikill vexti, hjálm á höfði, en gyrðr sverði, gullsmeltan skjöld á hlið ok spjót í hendi. Hann reið fyrir jarl ok kvaddi hann vel. Hann tók ok honum í sama máta, spurði, hverr hann væri. Hann segir: „Óvant er nafn mitt, ek heiti Framarr, en vit erum hálfbræðr, Kolr inn krappi ok ek, en þat er mitt erendi hingat, at ek vil bjóða þér hólmgöngu, Sturlaugr, því at ek vil eigi bera bróður minn í sjóði.“ Sturlaugr segir: „Til hólmgöngu em ek albúinn, þegar þú vilt, ok eptir illan áttu at mæla, þar sem Kolr var.“ „Svá var þat,“ segir Framarr, „en þó var hann mér skyldr, ok vil ek því berjast við þik, þar eð Kolr fell austr við Gautelfi, þegar líðr hávetrinn.“ Svá skal vera,“ segir Sturlaugr. Nú ferr Framarr leiðar sinnar, en þeir eru eptir, ok leið af sumarit.

Eina nótt, er þau lágu bæði í hvílu sinni, Sturlaugr ok Ása, mælti Ása: „Er hólmganga á hendi þér, Sturlaugr?“ segir hún. „Svá er víst,“ segir hann, „eða hvert ráð leggr þú á með mér um þetta?“ Ása segir: „Far þú ok finn Véfreyju, fóstru mína, ok haf hennar ráð um þetta.“ „Svá skal vera,“ segir Sturlaugr. Hann ferr nú á fund Véfreyju. Var kerling úti ok fagnaði þeim vel, ok eru þeir þar um nóttina. Um morgininn spyrr Sturlaugr kerlingu ráðs um þetta. Kerling mælti: „Við hvern skaltu nú á hólm ganga?“ „Framarr heitir hann,“ segir Sturlaugr, „bróðir Kols krappa.“ Kerling segir: „Ólíkir menn,“ sagði hún, „ok er þat illt, at þit skuluð bera banaspjót hvárr á móti öðrum, því at Framarr er inn vaskasti maðr ok af inum beztu ættum, en Kolr var inn versti maðr ok þræla ættar, ok sæll væri sá, er því kæmi til leiðar, at þit væruð heldr vinir en fjandmenn, ok kann ek eigi til at leggja, ok mun fara at auðnu með ykkr, en fara skal Svipuðr, fóstri minn, með þér.“

Nú fara þeir leiðar sinnar ok létta eigi fyrr en þeir koma austr til Elfar, ok reið Framarr þá at öðrum megin. Hittast þeir ok fréttast almæltra tíðenda, stíga af baki, tjalda hvárir búð með öðrum ok sofa af nóttina.

XII. KAPÍTULI

En um morgininn standa þeir upp snemma ok fara til hólmsins ok setjast niðr á lág eina. Framarr mælti: „Hvárt viltu, at vit reynum með okkr fyrr en menn okkar?“ Sturlaugr mælti: „Gott þykki mér at hafa gaman af mönnum mínum.“ Hrólfr nefja stóð upp ok mælti: „Ek skal þér í mót, blámaðr.“ Hrólfr bjó sik til glímu allléttiliga. Síðan ráðast þeir á ok takast fangbrögðum allsterkliga, ok var þeira atganga bæði hörð ok löng. Mikill var aflsmunr með þeim, því at blámaðrinn mátti bera Hrólf í fangi sér, hvert er hann vildi. Berserkrinn vildi færa Hrólf þá niðr. Hann kom þó jafnan fótum undir sik. Þessi blámaðr var mikill sem risi, en digr sem naut, blár sem hel. Klær hafði hann svá miklar, at þær váru líkari gammsklóm en mannanöglum. Nú bar hann Hrólf at láginni, ok vildi blámaðrinn færa hann niðr á kylfuna, en Hrólfr stakk fótum við svá fast, at þeir hrukku frá í burt báðir, ok fell blámaðrinn á bak aptr, ok varð undir honum steinn, ok brotnaði hryggr hans, en Hrólfr hljóp skjótt á fætr ok þreif kylfuna ok lamdi blámanninn skjótt til heljar, en Hrólfr var allr blár ok blóðugr ok rifit hold af beinum hans. Sturlaugr þakkaði honum vel sína framgöngu.

Síðan var sá maðr með Framari austan af Svíþjóð, er Þórðr hét, mikill maðr ok sterkr. Honum í mót gekk Hrafn inn hávi, ok hófu þeir sitt einvígi með stórum höggum, en svá lauk, at Hrafn fell fyrir Þórði. Nú gekk fram Jökull ok mælti: „Hverr skal mér í móti?“ Maðr stóð upp, er Frosti hét, ok mælti: „Mun eigi þat makligast, at ek gangi þér í móti, því at frostit herðir jökulinn?“ Þeir berjast lengi, þar til at Jökull fell fyrir Frosta, ok þótti Sturlaugi mikill skaði at um fóstbræðr sína, en þat var til skilit, at engi skyldi öðrum lið veita.

Finnr einn var með Framari, ok var honum skipat í mót Svipuð. Þeir gangast nú á móti ok berjast hart ok títt, svá at eigi fekk auga á fest, ok hvárrgi kom sári á annan. En er þeir litu þar til í annat sinn, þá váru þeir þegar horfnir, en þar váru komnir hundar tveir ok bitust ákafliga. Ok er minnst varði, váru hundarnir horfnir, en menn heyrðu í loftit upp ólæti nokkur, ok líta menn við ok sáu, at ernir tveir flugust á í loftinu ok rifu af hvárr annars fjaðrir með klóm ok nefjum, svá at blóðit fell á jörð. En svá lauk með þeim, at annarr fell dauðr niðr á jörð, en annarr fló í braut, ok vissu menn eigi, hvárr sá var.

XIII. KAPÍTULI

Framarr mælti: „Nú er ráð, at vit reynum með okkr.“ „Búinn em ek þess,“ segir Sturlaugr. Nú kasta þeir feldi undir fætr sér. Sturlaugr bregðr þá Véfreyjunaut, en er Framarr sá þetta, mælti hann: „Hvaðan kom þér Véfreyjunautr?“ Sturlaugr segir: „Hirtu aldri, hvaðan hann kom.“ Framarr mælti: „Eigi munda ek hafa gengit á hólm við þik, ef ek hefða þetta vitat, en þó fekk ek eigi fyrr æðru í mitt brjóst.“ Framarr segir upp hólmgöngulög, ok á Sturlaugr at höggva fyrri. Hann hjó til Framars ok í hjálm hans ok af hjálminum, þat er nam, ok svá í skjöldinn ok klauf hann allan niðr í sporð, svá at í jörðu nam staðar, en blóðrefillinn nam bringuna í gegnum brynjuna ok í brúnina ok hljóp í beinit, ok rann þegar blóð í augun, svá at hann sá eigi, ok þar með blástr mikill. Framarr hjó þá til Sturlaugs ok klauf skjöld hans allan. Sturlaugr hjó þá til Framars í annat sinn, ok fór á sömu leið, ok var Framarr þá óvígr. Hann setr sik þá niðr ok mælti: „Þú hefir í helzta lagi óvin í hendi þér, því at sverð þitt er fullt af eitri ok illsku, ok högg af mér höfuðit sem fyrst, því at ek vil eigi lifa við harmkvæli.“ Sturlaugr mælti: „Viltu þiggja líf af mér?“ Framarr segir: „Gott þykki mér at þiggja líf af þér, en fyrirkomit gerist nú líf mitt.“ Þeir flytja hann utan ór eyjunni ok inn í búð sína, ok er þá minni ván manns.

Ok er svá var komit, þá heyrir út dunur miklar, en er út var komit, þá var þar komin Véfreyja í vagni ok spurði, hversu þeim færi at. Þeir svara, at Framarr var kominn at dauða. Kerling segir: „Berið hann út hingat, eigi er undir því, hvar hann deyr.“ Svá var gert sem hún bað. Sturlaugr mælti: „Viltu láta fara með þér fleiri menn?“ „Eigi vil ek þat,“ segir kerling, „ek er vel fær ein,“ segir hún. Ekr kerling Framari af stað, en þeir sitja eptir. Líðr nóttin, en um morgininn býr Sturlaugr ferð sína. Frosti gengr at Sturlaugi ok mælti: „Gjarna vilda ek vera í ferð með þér ok þínum fóstbræðrum.“ Sturlaugr mælti: „Ek ætla vel goldit fyrir Jökul, þar þú kemr í staðinn.“ Nú gerist hann fóstbróðir Sturlaugs, ríða síðan í burtu ok léttu eigi fyrr en þeir kómu til Véfreyju. Ok er þeir koma þar, eru þeir Svipuðr ok Framarr alheilir báðir. Váru þeir þar um nóttina í góðu yfirlæti. Um morgininn tók Véfreyja til orða: „Þat vilda ek, Sturlaugr minn, at þit Framarr sværust í fóstbræðralag, því at hann er inn fræknasti maðr fyrir allra hluta sakir.“ Sturlaugr svarar: „Þú skalt ráða, kerling, þat mun mér beztu gegna.“ Nú sverjast þeir í fóstbræðralag Sturlaugr ok Framarr, ok skal hvárr hefna annars, sem þeir séu skilbornir bræðr.

XIV. KAPÍTULI

Eptir þat ríða þeir í burt, til þess er þeir koma nær byggðum Hrings jarls. Þykkir þeim kynliga við vinda, höllin er öll þakin mönnum. Þar var kominn Haraldr konungr við fjögur hundruð manna ok ætlaði at brenna inni Hring jarl ok Ásu ina fögru, dóttur hans, sjá nú, at logi leikr um allt, ok brennir Haraldr konungr bæinn allan. Þá sáu þeir Sturlaugr, hvar menn ganga neðan ór jörðu í rjóðri einu, ok þangat snúa þeir, kenna, at þar er kominn Hringr jarl með alla sína hirð, ok þar var Ása in fagra með honum. Varð þar fagnaðarfundr með þeim öllum.

Ok eptir þetta ríða þeir allir á fund konungs, þar er hann var at brennunni. Þeir váru alvápnaðir ok hestar þeira brynjaðir. Sturlaugr segir þá: „Heldr finnumst vit nú hér, konungr, enn í hafinu, en illa ferr þér, því at þú ert bæði huglauss ok lymskr.“ Konungr svarar: „Eigi hirði ek um illmæli þín, en þat er þér at segja, Sturlaugr, at þú skalt aldri óhræddr vera hér í landi, nema þú færir mér úrarhorn þat, er ek týnda forðum. En nafn mun ek gefa þér með sendiförinni. Skaltu heita Sturlaugr inn starfsami. Þat mun við þik festast, því at hér ofan á mun yðr starfs auðit fóstbræðrum verða, á meðan þér lifið, ef þér komið aptr ór þessari för, sem eigi skyldi vera.“ Sturlaugr segir: „Hvert skal ek eptir því leita?“ Konungr segir: „Hygg þú sjálfr fyrir því.“ Sturlaugr segir: „Ófallit er, at ek fari sendiför þína,“ segir hann, „en allt, hvat þú þykkist þungt fyrir mik leggja, þá skal ek lífinu voga.“ Réð konungr eigi því til bardaga við þá, at honum þótti flokkr þeira fóstbræðra harðsnúinn bæði í afli ok herklæðum. Báðu hvárigir aðra vel lifa, ok skildu við svá búit. Sturlaugr ok þau öll saman riðu norðr til Naumudala ok sátu þar um vetrinn.

XV. KAPÍTULI

Ok einn dag kom Ása at máli við Sturlaug ok mælti: „Er sendiför á hendi þér?“ „Satt er þat,“ segir hann, „eða hvert ráð leggr þú á með mér, hvert ek skal leita at þessu horni.“ Ása segir: „Finn Véfreyju, fóstru mína, ok haf hennar ráð.“

Ok þegar eptir annan dag bjuggust þeir heiman ok riðu til Véfreyju, ok er hún úti ok fagnar þeim vel, ok eru þeir þar um nóttina. En um morgininn mælti Sturlaugr til Véfreyju: „Hvat kanntu at segja mér af horni því, er úrarhorn heitir?“ Kerling mælti: „Þat er bæði ek kann þar eigi frá segja, enda vil ek eigi.“ Sturlaugr mælti: „Veiztu nokkurn þann, er þar kunni frá at segja, því at ek vildi þat gjarna vita.“ Véfreyja segir: „Járngerðr heitir kona ok er systir mín. Far til hennar ok vit, hvat hún hefir at segja.“ Þeir ríða nú á brott ok létta eigi fyrr sinni ferð en þeir koma þar, sem Járngerðr á fyrir at ráða, eru þar um nóttina. Sturlaugr spurði Járngerði, hvárt hún kynni at segja frá úrarhorni. Hún segir: „Þar kann ek eigi frá at segja, en veit ek konu þá, er vita mun.“ Sturlaugr spurði, hver sú væri. „Snælaug heitir systir mín. Hana á Hrólfr konungr á Hundingjalandi, en yðr er eigi fært at fara þangat, því at til mikils mun verða sú ferð um þat, er þér komið aptr.“ Ríða þeir fóstbræðr heim at svá fregnuðu.

XVI. KAPÍTULI

Þat er þessu næst at segja, at Sturlaugr býr ferð sína litlu síðar ok þeir allir fóstbræðr ok hafa hundrað manna ok eitt skip. Sturlaugr mælti við Hring jarl ok svá föður sinn, biðr þá sjá fyrir ráði Ásu, meðan hann er burt, ok gózi hans öllu, því sem eptir var.

Nú sigla þeir norðr fyrir Hálogaland ok Finnmörk ok Vatnsnes ok inn á Austrvík ok kasta akkerum ok liggja þar um nóttina ok bjuggust um. Eptir þat hluta þeir um vöku, ok hlaut Áki at vaka inn fyrsta þriðjung nætr, en Framarr annan, en Sturlaugr inn síðsta.

Ok er menn váru sofnaðir á skipinu allir nema Áki, tók hann bát ok rær með landi fram út með nesinu. Hann heyrir, at gengit er uppi í grjótinu. Áki tók þá til orða ok mælti: „Hvárt skal ek hér heilsa karlmanni eða konu?“ Þá var honum svarat: „Víst er þetta kona.“ „Hvat heitir þú, drós?“ segir Áki. „Ek heiti Torfa,“ segir hún, „eða hverr er á bátnum?“ segir hún. „Áki heitir sá,“ segir hann. „Eigi mun Áki Járngerðarson hér kominn?“ segir hún. „Sá er maðrinn sami,“ segir hann. „Viltu eiga kaup við mik, Áki minn?“ segir hún. „Hvert er kaup þat?“ segir hann. „Þat, at þú flytir mik til eyjar þeirar, er hér er skammt frá landi. Þar hefir látizt faðir minn frá miklu fé, en vér erum þrjár systr ok eigum arfi at skipta með oss. Vilda ek fyrri koma en þær. Mun ek gefa þér tveggja dægra byr, þá er bezt kemr við.“ „Svá skal vera,“ segir Áki. Nú stígr hún út á bátinn, en hann reri út á sundit, ok er hann hefir skammt róit, tók hún til orða: „Nú má ek vel vaða til lands, en þú far heill ok happadrjúgr, ok skal ek vel efna við þik.“ Nú styttir hún upp skinnkyrtilinn ok stígr fyrir borð. Áki reri eptir þat til skips ok vekr upp Framar, en leggst niðr sjálfr ok sofnar skjótt.

Framarr stígr í bátinn ok rær út með nesinu. Hann heyrir í grjótinu, at gengit er í fjörunni. Framarr mælti: „Hvárt er karlmaðr eða kona á landi?“ Þá var svarat: „Eflaust er þetta kona.“ „Hvat heitir þú, in fagra ok fésæla?“ segir hann. „Hildr heiti ek,“ segir hún, „ok hvat heitir þú, piltr minn?“ kvað hún. „Framarr heiti ek,“ segir hann. „Eigi mun hér kominn Framarr, bróðir Kols ins krappa,“ segir hún. „Sá er maðrinn,“ segir hann. „Ólíkir tveir,“ segir hún; „ek vilda eiga kaup við þik,“ segir hún. „Hverninn er kaupi því háttat?“ segir Framarr. Hún segir: „Þú skalt flytja mik til eyjarinnar hér er næst landi. Þar hefir andazt faðir minn frá miklu fé, en vér erum systr þrjár at taka arf, en ek mun afskipt, ef ek kem síðar,“ segir hún. Framarr segir: „Viltu þá gefa mér tveggja dægra byr?“ „Þat skal vera,“ segir hún. Nú ferr hún í bátinn, ok þótti honum ærit mjök síga bátrinn, er hún kom út á. Hún mælti: „Viltu, at ek rói með þér?“ „Eigi eru þau efni í,“ segir Framarr. En er eptir var þriðjungr sunds, þá tók hún til orða: „Eigi þarftu nú lengra út at flytja mik, eru nú þeir einir álar til lands, at ek get vel vaðit.“ Hún sté þá fyrir borð ok óð svá til eyjarinnar. En Framarr fór aptr til skips ok vekr upp Sturlaug. Hann sprettr skjótt á fætr, en Framarr leggst til svefns.

Sturlaugr stígr á bátinn ok rær fram með nesinu. Ok er hann kemr norðr um nesit, heyrir hann, at gengit er uppi í grjótinu, ok sér, at eldr hrýtr ór grjótinu undan þessu kvikendi. Þat hefir í hendi atgeir einn; þat þótti honum sem þat mundi eigi alþýðu vápn vera, er þetta skrípi berr. Sturlaugr spyrr: „Hvárt á ek hér at heilsa konu eða karlmanni?“ Hún segir: „Veiztu eigi, hvat þú sér? Kona er þetta,“ segir hún, „eða hvat heitir þú?“ „Sturlaugr heiti ek,“ segir hann. „Hvaðan ertu kominn eða hvert ætlar þú, Sturlaugr inn starfsami?“ segir hún, „en Hornnefja heiti ek,“ segir hún. „Hvat er manna með þér?“ kvað hún, „eða er Hrólfr nefja nokkut með þér? Svá er mér sagt,“ sagði hún, „at hann sé mikit mannval ok hverju kvikendi fljótari.“ „Mikit er til þess hæft,“ segir hann. „Þá eru brögð í,“ segir hún, „viltu eiga kaup við mik?“ „Hverju viltu kaupa?“ segir hann. „Ek vil, at þú komir Hrólfi nefju til mín, svá at ek megi sjá bolvöxt hans ok yfirliti, því at mér er mikit sagt af hans andlits fegrð. Mun ek gefa þér til grip þenna, er ek hefi í hendi mér, en þat er einn atgeirr.“ Sturlaugr segir: „Hvat prýðir grip þenna, er þú býðr mér?“ Hún mælti: „Hann bítr allt þat honum er höggvit til. Hann má vera svá lítill, at þú mátt nista honum í klæði þínu sem dragnál. Þar muntu hvergi koma, at þér mun eigi hægt veita at vinna með honum, hvat þik girnir ok þörf gerist.“ Sturlaugr segir: „Þá munu vit kaupast við.“

Sturlaugr fór nú til fóstbræðra sinna ok vekr upp Hrólf nefju ok biðr hann fara með sér. Þeir fara nú burt á bergit, þar sem kerla var undir niðri. Hrólfr sezt á framanvert bergit ok lætr síga fætr fram. Hann var svá búinn, at hann var í geitbjálfa loðnum ok digr kálfsbelgr á höfði honum, ok stóð upp rófan ór miðju höfði, en ketilhrím var núit um andlit hans allt ok skotit kefli í munninn, svá at stórar kúlur váru út af kinnunum; uxahorn eitt hafði hann í hendi sinni; svínsbelg hafði hann á hvárum fæti, ok er hann var svá búinn, þá þótti hann eigi at öllu sjáligr, þar er hann sat á berginu ok gapti við tunglinu, því at þat skein glatt.

Eptir þetta fór Sturlaugr til fundar við Hornnefju. Hún fagnar honum vel ok mælti: „Hvar er Hrólfr nefja?“ Sturlaugr mælti: „Líttu hér upp á bergit ok sjá, hvar hann sitr.“ Hún snarast við fast ok sér, hvar hann er kominn. Hún heldr þá hendi fyrir augat ok hyggr at vandliga ok mælti: „Þat er þó satt at segja,“ segir hún, „at allgerviligr err maðrinn, ok hefir eigi ofsögum verit frá sagt þessum manni, er svá er tíguligr.“ Nú þrútnar hún í vexti mjök. Síðan teygir kerla sik upp í bergit ok þóttist aldri geta hann fullkomliga sét, þar er hann var. „Eigi kann ek hér önnur ummæli at hafa en mér þætti sú kona sæl, er þenna mann hlyti.“ Þá sér Sturlaugr, at hún muni fá þrifit í fætr honum, ok vill eigi þess bíða ok hleypr ór bátinum utan ok á einn stein ok leggr at henni með atgeirnum, svá at stóð í gegnum hana. Hún lét þá fallast á hann ofan, ok fór hann þegar í kaf ok kafaði út undan henni, en bátnum hvolfdi. Hún lét þar líf sitt, en hann réttir bátinn. Fara þeir aptr við svá búit til félaga sinna ok segja þeim, hversu farit hefir. Þeir láta vel yfir.

XVII. KAPÍTULI

Eptir þetta rennr á blásandi byrr fyrir þeim, ok sigla þá, þar til er þeir sjá land. Þat var mjök skógi vaxit. Þar var einn leynifjörðr, er þeir kómu at, ok sigldu þeir inn eptir firðinum ok lögðu í einn leynivág ok kasta atkerum. Þá var sól í suðri, ok gengu þeir á land. Sturlaugr spurði: „Hvert land ætli þér þetta, er vér erum við komnir?“ Framarr segir: „Hundingjaland at frásögn Kols, bróður míns, ok munum vér á land ganga þrír, Sturlaugr, Áki ok ek, en þér skuluð bíða vár hér, þar til er þriðja sól er af himni. En ef vér komum þá eigi aptr, þá hljóti þér at sjá ráð fyrir yðr.“

Þeir ganga nú á land ok í einn skóg þykkvan ok merkja á eikum, hvar þeir fara, ok um síðir koma þeir fram ór skóginum ok sjá mörg ok stór heruð, borgir ok kastala. Þeir sjá eina borg ok höll miklu meiri en aðra. Þangat fóru þeir, ok stóðu menn í dyrum, ok var haka þeira gróin í bringuna. Þeir gjöltu sem hundar. Þóttust þeir nú vita, hvar þeir váru komnir. Þeir bönnuðu þeim inngöngu. Sturlaugr brá Hornnefjunaut ok höggr duravörðinn í tvennt, en fóstbræðr hans drepa annan.

Eptir þat gengu þeir í höllina ok standa á utanverðu hallargólfi. Áki sér, hvar konur sitja á palli. Ein af þeim var auðkennd, því at hún var miklu fegri en aðrar. Áki kennir þessa konu at frásögn móður sinnar, gengr at pallinum ok upp á skörina ok leggr báðar hendr um háls henni ok mælti: „Sæl, frændkona,“ segir hann. Hún tók kveðju hans ok hvarf til hans. Hundólfr konungr sér þetta ok bregðr eigi vel við, því at hann mátti eigi sjá, at menn horfðu á drottningu hans. Nú má ætla, hversu grimmt honum mundi í hug, er einn útlendr maðr hljóp á háls henni ok kyssti hana fyrir augum honum ok gerði slíkt ódæmi. Hratt hann nú fram borðum ok kallar út hirðsveina, ok kváðu við lúðrar um öll stræti. Áki mælti: „Hér er ek kominn á þinn fund, frændkona. Vilda ek, at þú segðir mér af úrarhorni eða hvert þat er at sækja.“ Hún mælti: „Hverir eru þessir menn? Þeir sögðu nöfn sín. Hún mælti: „Illa er þat, at þér eruð hér komnir, því at öllum yðr er ætlaðr dauði, ok þarf því eigi at segja yðr frá úrarhorni.“ Áki mælti: „Þó at vér séim þegar drepnir, þá þykkir oss betr at vita it sanna, hvat þú kannt at segja oss frá horninu.“ Hún segir: „Þat er til máls at taka, at hof eitt stendr á Bjarmalandi. Þat er helgat Þór ok Óðni, Frigg ok Freyju, gert með hagleik af dýrstum viði. Dyrr eru aðrar á hofinu ór útnorðri, en aðrar ór útsuðri. Þar inni er Þórr einn. Þar er úrarhorn á borði fyrir honum fagrt at sjá sem gull. En Sturlaugr einn skal í hofit ganga, því at honum einum mun gæfa til endast, ok skal hann þó eigi berum höndum á horninu taka, því at þat er fullt af eitri ok fjölkynngi. En til lítils mun yðr koma, af því at þér eruð allir ráðnir til dauða, ok er mikill skaði at um slíka menn, svá vaskir sem þér eruð fóstbrædr.“ Sturlaugr mælti: „Þat skulu þeir finna Hundingjar, um þat er vér erum allir fallnir, þótt vér séum fáir, at þeir skulu nokkurir rauðu snýta.“

Ok í því drífa þeir inn í höllina Hundingjar allir alvápnaðir ok sækja at þeim karskliga, en þeir verjast vel ok drengiliga ok drepa þrjá tigi manna, áðr þeir váru handteknir, ok váru þeir flettir klæðum öllum nema línbrókum einum ok reknir út af höllinni með svipum ok stangaðir með spjótsoddum ok keyrðir út til skógar. Þeir kómu í rjóðr eitt. Þar váru tveir steinar holir innan. Þeir váru látnir í inn minna steininn, en hvelft yfir inum meira, ok var þeim ætlat at svelta þar til bana. Steinar þeir, er þar váru, stóðu á hól einum. Nú ganga Hundingjar í burtu ok þóttust vel hafa hefnt sinnar svívirðingar.

Nú er þar til máls at taka, at þeir Sturlaugr váru í steininum. Sturlaugr mælti: „Hversu þykkir yðr nú komit vera?“ Þeir létu vel yfir, á meðan þeir væri allir heilir vel. Sturlaugr mælti: „Á hverju stakkst ek áðan þar aptan í kálfann, þá vér várum flettir klæðum?“ Hann tók til hendi sinni ok finnr þar járn lítit, sem dragnál væri, ok var þetta atgeirr hans. Hann mælti þá, at hann skyldi verða svá mikill, at honum væri hægt at vinna með þat, er hann þurfti, ok brátt varð hann svá mikill, at hann höggr steininn, þar til er hann komst út ok þeir allir, ok hlupu nú til félaga sinna, ok varð þá fagnaðarfundr með þeim.

XVIII. KAPÍTULI

Búast þeir nú í burt ok flytjast út eptir firðinum. Áki mælti: „Þat ætla ek, at mér væri eigi meiri þörf byrjar en nú.“ Þá rennr þegar á blásandi byrr, ok sigla þeir, þar til er þeir koma við Bjarmaland ok framan at ánni Vínu. Þeir sjá á landit upp fyrir vestan ána, at þar váru sléttir vellir ok þar var hof allglæsiligt, svá at ljóma þótti um alla völluna, því at þat var með gulli búit ok steinum. Sturlaugr mælti: „Nú skulum vér snúa skipinu, ok skal skutstafn horfa at landi ok einn strengr á landi, ef vér þurfum skjótt til at taka, ok hafa forka úti, ok verum búnir at öllu, en vér skulum ganga á land, Framarr ok ek.“

Nú ganga þeir á land upp ok Hrólfr nefja ok fóru til hofsins. Ok er þeir kómu at hofinu, var þar svá háttat dyrum sem þeim var sagt. Ganga þeir at dyrum þeim, sem ór útnorðri á hofinu váru, því at þær einar váru opnar. Þá sáu þeir, at fyrir innan þröskuldinn var gröf full af eitri ok þar næst ein slá stór ok felld ofan fyrir innganginn, en í dyrunum var múrat umhverfis gröfina, svá at eigi skyldi spillast umbúnaðr af ofgangi eitrsins. Ok svá sem þeir váru komnir at dyrum hofsins, þá kemr Hrólfr nefja þar. Sturlaugr spurði, hví hann væri þar kominn. Hann sagði: „Ek vilda eigi fyrirmuna mér frægð at ganga í hofit með þer.“ „Þess er eigi ván,“ segir Sturlaugr; „einn skal ek í hofit ganga.“ „Fyrirmuna viltu mér frægðina,“ segir Hrólfr. „Eigi gengr mér þat til,“ segir Sturlaugr. Hann lítr nú inn í hofit ok sér, hvar Þórr sitr allvöxtuligr í öndvegi. Frammi fyrir honum var eitt frábært borð með silfri laugat. Þar sér hann, at stendr úrarhornit frammi fyrir Þór á borðinu. Þat var svá fagrt sem á gull sæi ok fullt af eitri. Taflborð ok tafl sá hann þar standa, hvárttveggja af lýsigulli gert. Skínandi klæði ok gullhringar váru festir upp á stengr. Sex tigir kvenna váru inni í hofinu, ok var sú ein, er af bar öllum. Hún var svá stór sem risi ok blá sem hel, en digr sem meri, svarteygð ok svipuð illa. Þó var sú kona vel búin. Hún þjónaði fyrir borði. Þá kváðu þær kveðling þenna, er þær sáu Sturlaug:

„Kominn er hér Sturlaugr
inn starfsami
horn at sækja
ok hringa fjölda;
hér er í horni
ok at hofblóti
gull ok gersimar,
grimmt er oss í hug.“

Þá svaraði hofgyðjan ok sagði: „Hann skal aldri með lífi á brott komast, ef ek má ráða eða minni trú eða fyrirbónum fyrir koma,“ ok kvað:

„Hann skal í helju
hvíldar njóta
ok margs konar
meina bíða;
þá mun Sturlaugr
inn starfsami
með góma knífum
grafinn í stykki.“

Eptir þetta býr Sturlaugr sik til inngöngu, fyrirbjóðandi sínum fóstbræðrum sér at fylgja. En í hofinu stóðu hellur þrjár svá hávar, at tóku undir bringspalir, ok djúpar grafir fyrir innan í milli, fullar af eitri, ok þar var at hlaupa inn yfir, áðr en hann komst þangat, sem úrarhorn stóð. Nú hefr Sturlaugr sik upp ok stökkr inn yfir allar hellurnar vel ok frækiliga, grípandi hornit af borðinu með skyndi án nokkurs tálma, hafði sik í burt aptr í veginn. Hofgyðjan stendr hjá bólgin ok heldr á saxi tvíeggjuðu. Honum þykkir eldr brenna ór eggjum þess. Hún grenjar illa á hann ok nístir tönnum á hann allgrimmliga, en verðr þó bilt til hans at ráða. Ok er Sturlaugr kemr at hellunum, sér hann, at Hrólfr nefja hleypr inn yfir hellurnar. Snýr hann þá þangat at, er þeir Þórr ok Óðinn váru fyrir, greip taflit ok steypir í kjöltu sér ok hleypr fram eptir hofinu. Ok sér hann nú, hvar hofgyðjan hleypr eptir sér gnístandi. Hann hleypr nú á hellurnar ok ætlar út yfir, en hofgyðjan þrífr í kyrtil hans ok bregðr honum á lopt ok rekr niðr við hellurnar, svá at þegar brotnar í honum hryggrinn. Lét Hrólfr nefja þar líf sitt með mikilli hreysti.

Eptir þetta hleypr hofgyðjan út ok æpir með svá miklum órum ok ærslum ok ógn, at dvergmála kvað í hverjum hamri ok þúfu, er í nánd var. Hún sér nú, hvar Sturlaugr ferr, ok sækir eptir honum ok leggr at honum. Hann verst vel með stórri hreysti ok kænsku. Ok þar næst sér Sturlaugr, hvar maðr ferr ór skóginum, annarr ok inn þriði, ok því næst koma menn ór öllum áttum. Sturlaugr hopar undan, en hún sækir at með því meiri illsku sem hún sér mennina fleiri at drífa. Hann hleypr nú at henni með Hornnefjunaut ok rekr á hana miðja, svá at oddrinn stóð út um herðarnar. Hún bregðr við svá fast, at hann lætr lausan atgeirinn, ok dvelst hann þar eptir, en hún fær þegar bana. Sturlaugr hleypr nú á skip út ok höggr þegar strenginn, en Bjarmar leggja at með magni á skipum at skipi Sturlaugs. Framarr mælti þá: „Þat mæli ek um, at nú komi byrr sá, er Grímhildr hét mér.“ Ok þegar rann á blásandi byrr, svá at stóð á hverjum streng, ok sigla á burt, en Bjarmar heldu eptir, á meðan þeir máttu, svá at suma rak undan fyrir ofveðri, en sumir létust fyrir vápnum. Þóttust þeir góðu bættir, er aptr kómust.

XIX. KAPÍTULI

En þeir Sturlaugr sigla nú í haf. Ekki er nú getit um ferðir þeira fyrr en þeir koma við Vermaland, lögðu at landi ok spurðu tíðenda. Þeim var sagt, at Hringr jarl var farinn ór landi til Svíþjóðar. Síðan fara þeir á fund Haralds konungs, kómu í höll ok gengu fyrir konung ok kvöddu hann. Sturlaugr stóð fyrir konungi ok helt á úrarhorni. Konungr sat í hásæti sínu, bólginn af reiði, svá at hann mátti eigi orð mæla. Sturlaugr segir: „Nú em ek aptr kominn, konungr, ór þessari sendiför, þó at þú ætlaðir eigi, ok skaltu þat sanna ok tak hér við horni því, er ek fer með.“ Konungr svarar engu ok helt at sér höndum. Sturlaugr kastar þá horninu á nasir konungi, svá at þegar stökk blóð ór nösum hans ok brotnuðu fjórar tennr ór höfði honum. Eptir þetta fór Sturlaugr austr til Svíþjóðar ok fann þar Hring, mág sinn, ok Ásu, konu sína, ok föður sinn. Í þann tíð var sá konungr í Svíaríki, er Ingifreyr hét. Sturlaugr tók landvörn fyrir ríki hans ok þeir fóstbræðr allir ok herjuðu víða um lönd ok fengu jafnan sigr, hvar þeir kómu, ok gekk þetta tólf vetr. Þá gaf Ingifreyr konungr Sturlaugi konungs nafn ok mikit ríki þar með sér, en þeir fóstbræðr höfðu landvörn.

XX. KAPÍTULI

Á einu sinni lýsir Sturlaugr því yfir, at hann vill til Bjarmalands, ok safnar hann at sér liði miklu, ok kómu þá til hans fóstbræðr hans. Ok frá þeira ferð er eigi sagt, fyrr en þeir koma til Bjarmalands ok brenna þar allt ok bræla, sem þeir mega. Þeir gerðu hvert illvirki at öðru. Röndólfr, konungr Bjarmalands, varð varr við þetta ok safnar þegar liði ok verðr heldr liðfár. Ok þegar þeir fundust, slær þar þegar í harðasta bardaga; þar mátti sjá marga þykkva skildi klofna, en brynjur höggnar, höggspjót af sköptum brotin ok sundr sverðin, en margan höfuðlausan til jarðar hníga. En svá lauk þessari orrostu, at þar fell Röndólfr konungr ok margt lið með honum. En eptir þetta verk it mikla leggr Sturlaugr undir sik allt Bjarmaland. Fekk hann ok náð aptr atgeirnum Hornnefjunaut ok mörgum öðrum góðum gripum.

Ok er þessum inum miklu stórvirkjum var lokit, þá ætlaði hann at hafa her sinn til Hundingjalands á hendr Hundingja konungi. Eptir þetta býr Sturlaugr ferð sína at nýju með her sinn, ok er eigi af sagt, fyrr en hann kom á Hundingjaland. Þeir drepa menn, en taka fé, brenna bæi ok byggð alla, þar sem þeir koma. Þetta spyrr Hundólfr konungr ok safnar liði ok ferr þegar í móti Sturlaugi. En þegar þeir finnast, slær þegar í bardaga með þeim með hörðum atgangi ok stórum höggum. Sturlaugr gengr opt í gegnum fylkingar þeira. Hann hefir báðar hendr blóðugar til axla, greiðandi þeim stórlig högg, svipandi mörgum höfuðlausum til jarðar, ok tóku fjándr við þeim. Þat er sagt, at Hundólfr konungr gengi vel fram. Sturlaugr sér, at konungr höggr merki hans niðr. Þetta eirir honum illa ok veðr fram með brugðit saxit Véfreyjunaut ok at Hundólfi konungi ok höggr til hans með sverðinu í hjálminn ok klauf hann allan ok hausinn ok búkinn ok brynjuna ok hestinn sundr í miðjunni. Sverðit nam á jörðu staðar. Ok felldi Sturlaugr ok hans fóstbræðr ótal Hundingja, ok fekk Sturlaugr konungr fagran sigr. Sneru þeir síðan aptr, ok fór Snælaug þá með þeim. Er nú eigi sagt frá ferð þeira, fyrr en þeir kómu heim í Svíþjóð.

XXI. KAPÍTULI

En um vetrinn eptir hafði Sturlaugr jólaveizlu ok bauð til mörgu stórmenni. Ok er menn váru komnir í sæti inn fyrsta jólaaptan, stóð Sturlaugr upp ok mælti: „Þat er vani allra manna at efla nýja gleði nokkurum þeim til skemmtunar, sem komnir eru. Nú skal hefja heitstrenging, ok er hún með því móti, at ek skal víss verða, af hverjum rökum úrarhorn er upp runnit, fyrir in þriðju jól eða deyja ella.“ Þá stendr Framarr upp ok segist því heita, at hann skal kominn í rekkju Ingibjargar, dóttur Ingvars konungs í Görðum austr, ok hana kysst hafa fyrir in þriðju jól eða deyja ella. Sighvatr inn mikli strengir þess heit at fylgja þeim fóstbræðrum, hvert er þeir vilja fara eða hefja farir. Nú er eigi getit fleiri manna heitstrenginga. Líða nú jólin, ok berr eigi til tíðenda, en eptir veizluna fór hverr heim með góðum gjöfum.

Þess er getit, at Sturlaugr fór til Véfreyju, ok tók hún vel við honum. Hann segir henni heitstrenging sína. Hún lagði þá holl ráð til, þau sem síðar munu birtast. Ferr Sturlaugr heim þaðan ok undi vel við sína ferð. Líða nú stundir, ok er allt kyrrt.

XXII. KAPÍTULI

Þat var sagt, at einhvern dag kallar Sturlaugr til sín Frosta ok talar við hann: „Sendiför hefi ek þér ætlat.“ Hann spurði at, hver sú væri. „Þú skalt fara norðr á Finnmörk ok koma kefli þessu í kné dóttur Snæs konungs.“ Hann játar ferðinni. Eptir þetta býst Frosti á burt ok ferr nú í haf. Hann kemr á Finnmörk ok fyrir Snæ konung ok heilsar á hann. Konungr tók vel kveðju hans ok spyrr hann at nafni. Hann kveðst Gestr heita, „ok biðja verð ek yðr, at þér takið við mér.“ Konungr kveðst svá gera skyldu. Hann var fáskiptinn ok óhlutsamr um þat, sem við bar. Var hann þar um vetrinn, ok var konungi vel til hans. Skammt frá höllinni var skemma ein ok tveir skíðgarðar svá hávir, at eigi komst yfir utan fugl fljúgandi. Jafnan sitr Frosti um skíðgarðinn ok vildi sjá Mjöll konungsdóttur ok gat þat aldri leikit. Líðr vetrinn, ok gerist eigi til tíðenda.

Ok einn dag, er menn váru á leiki með konungi, gengr Frosti til skíðgarðsins ok sér, at opinn er skíðgarðrinn ok svá skemman. Hann gengr inn ok sér, at þar sitr kona á stóli ok kembir sér með gullkambi. Hárit lá á dýnunni hjá henni fagrt sem silki. Hann sér nú yfirlit hennar, ok þóttist hann eigi hafa sét fegri konu en þessa. Hann mátti eigi kyrr vera, er hann mátti eigi fram koma því, er hann vildi, tekr nú keflit ok kastar í kné hennar. Hún sópar frá sér hárinu ok tekr keflit ok lítr á. Ok er hún hafði á litit ok lesit, lítr hún út til skíðgarðsins ok brosti ok þótti allvænliga um þat, sem á var ristit keflinu. Kómu nú þjónustumeyjar hennar í skemmuna, en Gestr gekk í burt ok heim til hallar ok mátti hvárki neyta svefns né matar fyrir áhyggju þeiri, er hann hafði á ferð sinni. Ok er allir menn váru í svefni, var tekit á brjósti Frosta. Hann fylgir upp hendinni. Gullhringr fell fram af handleggnum. Hann stendr upp ok gengr út. Þar er þá Mjöll konungsdóttir ok mælti: „Er þat satt, er ritat er á keflit?“ segir hún. „Satt er þat,“ segir hann. Hún mælti: „Saman kemr þat með okkr Sturlaugi, því at sá er engi maðr undir heims sólunni, at mér finnist meira til. Vilda ek gjarna vera hans frilla, ef hann vildi svá. Munda ek eigi spara alla blíðu honum at veita með faðmlögum ok hæverskligum blíðubrögðum, kossum ok kærleikum.“ „Þetta vill hann allt blíðligi þiggja,“ segir hann, „ef þú kemr til hans.“ „Ertu þá búinn, Frosti?“ segir hún. „Fyrir löngu em ek albúinn,“ segir hann. Hún gengr þá at hallardyrum ok hefir þar nokkurn formála, áðr hún fari í burt.

Eptir þat fara þau, ok gat Frosti varla fylgt henni. Hún mælti: „Harðla seinfærr ertu, Frosti minn, ok taktu undir belti mér.“ Hann þóttist vindfullr verða, svá fór hún hart. Ok er eigi sagt frá ferð þeira, fyrr en þau kómu í Svíþjóð. Tóku konur þá Mjöll konungsdóttur til sín í skemmu, en Frosti fann Sturlaug ok segir honum frá ferðum sínum ok svá sem þá er komit. Sturlaugr mælti: „Nú er genginn refr ór skorum. Skaltu nú drekka brullaup til hennar ok fara í skrúða minn inn bezta. Mun hún hyggja ek sé, því at vit erum menn mjök líkir at öllu áliti.“ Frosti mælti: „Þínum ráðum öllum vil ek fram fara.“ Þá segir Sturlaugr: „Þat vil ek, Frosti, þá þú kemr í sæng hjá Mjöll konungsdóttur, at þú spyrir hana at, af hverjum rökum úrarhorn sé komit, því at hún ein veit þat, en ek mun standa undir tjaldinu, meðan þit talið þetta.“ Hann kveðst svá gera skyldu. Nú gengr hann inn í höllina með fjölda manns í fögrum skrúða ok sezt í hásæti, ok ætla allir Sturlaug. Mjöll lítr allhýrliga til brúðgumans ok hyggr allgott til ráðanna.

Líðr á kveldit, þar til er þau koma í eina sæng. Þá snýst brúðrin at bónda sínum ok talar allblíðliga við hann. Frosti segir til hennar: „Hversu þykkir þér snúit ráði þínu?“ „Nú þykkir mér at óskum ganga, Sturlaugr minn,“ segir hún, „eða þykki þér eigi svá?“ „Svá er mér ok einninn um gefit,“ segir hann, „en einn er sá hlutr, er ek vilda, at þú segðir mér.“ „Hverr er sá?“ segir hún. „Þat er með því móti,“ segir hann, „at heitstrenging er á hendi mér, at ek skylda vita, af hverjum rökum úrarhorn er komit.“ „Þat kann ek at segja þér,“ segir hún. „Er þar þá fyrst frá at segja, at Haraldr konungr herjaði víða um lönd ok fekk jafnan sigr, þar sem hann kom, en jafnan kom hallæri mikit víða um lönd ok mest á Bjarmaland, svá at bæði eyddi fé ok mönnum. Þá tóku þeir dýr eitt ok blótuðu ok kölluðu þat úr. Þat gapti á þá kjaptinum, ok köstuðu þeir ofan í þat gulli ok silfri, ok svá mögnuðu þeir þat, at þat varð hverju dýri meinna ok verra. Þat tók þá bæði at eta menn ok fénað, ok allt braut þat undir sik ok eyddi allt fyrir vestan ána Vínu, svá at ekkert kvikendi komst undan. Engi var sá kappi, at þyrði at ganga á móti þessu dýri, þar til at Haraldr konungr frétti þessi tíðendi ok þat, at þar var féván mikil, ok heldr þangat með þrjú hundruð skipa, ok kómu at Bjarmalandi. Þar bar svá til, at Haraldr konungr sofnaði. Kom at honum kona ok lét heldr ríkuliga. Hún mælti við konunginn: „Hér liggr þú ok ætlar at sigra dýr várt, er úr heitir.“ Konungr mælti: „Hvert er heiti þitt?“ „Goðríðr,“ segir hún, „ok er ek skammt á land upp, en ef þú vilt mín ráð hafa, þá skaltu fara á land upp á morgin með helming liðs þíns, þá muntu sjá dýrit. Þat mun óttast mannfjöldann ok taka undan til sjóvar. Þá skaltu at hleypa öllum hinum hernum ok bera at stórtré ok lemja þat með. Dýrit mun hlaupa undan út á sjóinn. Þá mun Goðríðr renna sér fyrir þat, en þat mun hneppa mik á kaf undir sik ok halda niðri. Þat mun eptir þat dautt upp koma. Þá skaltu taka þat, en ek skal eiga kjörgrip af dýrinu, en þat er horn, er stendr fram ór höfðinu.“ „Svá skal vera,“ segir konungr. Leið af nóttin, ok allt fór á sömu leið, sem hún sagði, at þeir gátu unnit dýrit. Þá kom þar þessi kona ok tók horn þetta. „Þat it sama sóttir þú, Sturlaugr minn, til Bjarmalands í hofit. Nú hefi ek sagt þér, af hverjum rökum úrarhorn er upp runnit.“ Hann segir: „Vel hefir þú nú gert,“ segir hann.

Ok eptir þat gengr Sturlaugr í burt, ok er nú eldr lagðr í skemmuna ok brennd at köldum kolum Frosti ok Mjöll. Létu þau þar svá líf sitt. Váru þetta allt ráð Véfreyju, því at Mjöll var svá fjölkunnig, at hún mundi þegar kastat hafa fjölkynngi einhverju á þau Sturlaug ok Véfreyju, ef hún hefði þetta fyrir vitat.

XXIII. KAPÍTULI

Þat er þessu næst at segja, at Sturlaugr konungr ok Áki senda Sighvat inn mikla austr til Garðaríkis at biðja Ingibjargar konungsdóttur. Hann hefir tíu skip, ok eptir þat siglir hann til Gautlands. Honum ferr vel ok drengiliga, unz hann kemr til Garðaríkis ok ferr á konungsfund ok kveðr hann vel ok virðuliga. Konungr tók vel kveðju hans ok spyrr, hverr hann væri. Hann svarar: „Ek heiti Sighvatr, ok er þat erendi mitt at biðja Ingibjargar, dóttur yðar, til handa Áka, fóstbróður mínum.“ „Bæði er þat,“ segir konungr, „at þér eruð miklir fyrir yðr fóstbræðr, enda þykkizt þér konungum meiri, ok þér ætlið, at ek muni kasta svá út fé ok konunni, löndum ok þegnum, at gefa þrælum Sturlaugs konungs dóttur mína, ok takið þá höndum, ok skulu þeir spenna inn hæsta gálga.“ Sighvatr snaraðist út ór höllinni, komst undan til skips, biðr sína menn ferðast skjótt, unz þeir koma heim ok segja Sturlaugi, hvat til bar á reisunni. Býst Sturlaugr nú skjótt, ok þeir fóstbræðr fylgja honum ok fara vestr til Gautlands. Sturlaugr konungr tók Dag konung höndum, því at hann hafði eigi liðsafla á móti þeim, ok gerði honum tvá kosti, at hann skyldi gifta Áka dóttur sína eða deyja ella. En með því at konungr sér sik yfirkominn, þá kaus hann at gifta Áka dóttur sína. Áki festir sér Ingibjörgu, ok því næst var búit til veizlu, ok gekk Áki at eiga Ingibjörgu konungsdóttur, ok dvelst hann þar eptir, ok er hann ór þessari sögu. Síðan fór Sturlaugr heim í ríki sitt ok sat um kyrrt.

XXIV. KAPÍTULI

Nú er þar til máls at taka, at Framarr vill efna heitstrenging sína. Býr hann nú ferð sína ór landi ok hefir sex tigi skipa, ok halda í Austrveg ok herjuðu um sumarit ok heldu herliði sínu til Aldeigjuborgar. Þar réð fyrir Ingvarr konungr. Hann var vitr maðr ok höfðingi mikill. Ingigerðr hét dóttir hans. Hún var hverri konu fríðari at sjá, en spök at viti, læknir góðr, sóttu ok margir menn til hennar, þegar þeir þurftu við græðslu. Svá er frá sagt, at hún sjálf skyldi kjósa sér mann til eignar. Margir höfðingjar höfðu beðit hennar, ok hafði hún þeim öllum með hæverskligum svörum frá vísat. Framarr sendi menn sína til Aldeigjuborgar á fund Ingvars konungs at biðja dóttur hans honum til handa. Konungr segir þeim orðum í móti, at hann mun þing stefna ok biðr hann þar koma, – „ok skal hún sér sjálf mann kjósa.“

Framarr dvelst nú þar til, at kemr sá dagr, er þingit skyldi vera. Býr Framarr sik með öllum konungsskrúða ok sækir á þingit með mörgu liði. Hann lét setja stól undir sik. Ingvarr konungr kemr þar með mörgu stórmenni. Konungr spyrr: „Hverr er sá maðr, er svá lætr ríkuliga?“ „Ek heiti Snækollr,“ segir hann, „kominn þess erendis hingat til yðar at biðja dóttur yðar.“ Konungr segir: „Hvar eru lönd þín ok þegnar, miklir fjárhlutir ok fremdir?“ „Ek ætla bæði frama ok fjárhluti til þín sækja, ef ek mægjumst við þik,“ segir Framarr. Konungr segir: „Hefir þú eigi þat spurt, at hún skal sjálf kjósa sér mann?“ „Heyrt hefi ek þat,“ segir hann. Þá er sent eptir Ingigerði, ok er hún kom á þingit, kvaddi hún föður sinn. Hann tók henni vel ok virðuliga. „Biðli áttu hér at heilsa, dóttir,“ segir hann. „Hverr er sá?“ segir hún. „Snækollr heitir hann,“ segir konungr. „Svá má jafnt vera,“ segir hún ok gengr fyrir þenna mann inn mikla ok horfir á hann um hríð ok mælti síðan brosandi: „Alldrengiligr maðr ertu,“ segir hún, „enda þykkir yðr þat fóstbræðrum, at þér þykkizt konungum meiri at metorðum. Kenni ek þik gerla, Framarr,“ segir hún, „ok þarftu eigi at dyljast fyrir mér.“ Eptir þat var slitit þinginu.

XXV. KAPÍTULI

Fór Framarr til skips, ok halda út undir eyjar þær, er lágu næst landi. Þar lét Framarr tjalda yfir skipum sínum. Síðan tók Framarr sér kaupmanna gerð ok gengr til hallar ok biðr sér vetrvistar. Konungr veitir honum þat, ok er hann nefndr Gestr. Opt sat hann um at komast í skemmu konungsdóttur, en þat gat hann aldri leikit.

Svá bar til einn dag, at hann gekk í burt frá höllinni ok eptir braut einni. Hann heyrði mannamál niðri í jörðinni hjá sér. Hann sér jarðhúss munna ok gengr niðr ok sér, at þar eru seiðmenn þrír. Hann mælti: „Þat er vel, at vér höfum fundizt. Ek skal segja eptir yðr.“ Þeir segja: „Ger eigi þat, Framarr, ok munum vit til vinna þat, er þú vilt, ok með hverju móti sem þat er.“ Þá svarar Framarr: „Þú skalt kasta manna líkþrá á mik, en ek skal þó þegar heill, er ek vil.“ „Svá skal vera,“ segja þeir, „ok er oss eigi fyrir því at vinna þetta til.“ Þá sneru þeir um holdi hans öllu, svá at hann var eigi nema hrufur ok þrymlar einar á millum hæls ok hnakka, ok hverfr hann í burt ok til skemmu konungsdóttur ok settist undir skíðgarðinn. Ingigerðr konungsdóttir sendir skemmumey sína eina til hallar, ok er hún sér þenna inn auma mann, sneri hún aptr, segjandi konungsdóttur þetta um þenna mann, „ok mun hann þurfa þinnar miskunnar.“ Þær ganga til garðsins, ok horfði konungsdóttir á hann lengi, þenna mann inn vesala, er þær höfðu engan hans líka sét sökum síns krankdæmis. Konungsdóttir sagði: „Aumligr er sá maðr ok sóttligr mjök, en þó muntu meira þurfa við at hafa at vinna mik, áðr en þú fær mik svikit, því at kenna mun ek þik, Framarr, meðan heil eru í þér augun bæði, hverjum firnum sem þú slær á þik.“ Gengr hún til skemmu sinnar aptr, en Framarr ferr á burt til seiðmanna, ok taka þeir af honum mein þat it illa. Ferr hann í burt ok hirðir aldri, hvat um líðr.

XXVI. KAPÍTULI

Hann gengr til skógar ok fram á brautina. Hann sér, hvar maðr gengr á móti sér, mikill vexti, ok heldr báðum höndum at kviðnum. Hann var í brynju ok hjálm á höfði, en sverðfetillinn hekk við brjóstit framan. Þar var kominn Guttormr, fóstbróðir hans. Varð þar fagnafundr með þeim. Framarr spyrr, hvaðan hann var at kominn. Hann lézt hafa barizt við Snækoll víking, kveðst hafa látit þar bæði menn ok fé, en komizt sjálfr með sundi í burt ok spyrr, hversu langt nú er til skemmu konungsdóttur. Framarr segir: „Þangat er nú dagganga.“ „Þat er harðla langt,“ segir Guttormr. Framarr segir: „Hversu lengi hefir þú svá gengit?“ Guttormr segir: „Tvá daga, áðr vit fundumst.“ Framarr mælti: „Mikill er munr hreysti okkar. Ek syrgi eina jómfrú ok fæ hana eigi, ok hefi ek ekki í nokkurn bardaga ratat, en þú gengr, sem sjá má, at úti eru í þér iðrin, en ek vilda, at þú kæmir mér í skemmu hennar, ef hún tæki við þér.“ „Svá skal vera, ef ek má,“ segir Guttormr.

Fara þeir nú þann sama veg, sem Framarr hafði áðr farit, unz þeir koma til skíðgarðsins, ok er þá minni ván manns, þar eð Guttormr var. Ok sem þeir eru þar komnir, ferr Framarr í burt. Í þenna tíma var einni skemmumeyjunni gengit út í garðinn sinna erenda ok leit þenna mann, er úti lágu iðrin, ok gengr inn aptr í skemmuna ok segir konungsdóttur, hversu sá maðr var kominn. Konungsdóttir bregðr við skjótt ok þær tólf saman, koma at hurðinni. Sér nú konungsdóttir þenna mann inn aumliga ok hversu sárliga hann var útleikinn, at iðrin lágu úti. Hún spyrr hann at nafni. Hann kveðst Guttormr heita. „Ertu fóstbróðir Sturlaugs konungs?“ segir hún. „Sá er maðr inn sami,“ segir hann, „ok vilda ek vera biðjandi, at þú veittir mér nokkura hjálp.“ Hún segir: „Hvat mun ek nær mega komast Sturlaugi en græða fóstbróður hans, en svík þú mik eigi.“ Eptir þat bera þær hann inn í skemmuna. Konungsdóttir átti sér læknishús lítit, ok var þar harðla ununarsamt inni fyrir sjúkar mannskepnur at vera hjá mjúktæku kvenfólki ok meðaumkunarsömu at lifa. Guttormr var í læknishúsi konungsdóttur nokkura hríð, harðla vel haldinn. Var konungsdóttir þar sjálf löngum með sínum skemmumeyjum ok læknaði Guttorm með þeiri list ok kænsku, sem hún nógliga til hafði ok hafði margan ríkan ok fátækan, konur sem karla, læknat ok heilbrigða gert.

Þat var einn dag, at konungr sendi boð dóttur sinni. Fór hún þegar með skemmumeyjar sínar heim til hallarinnar, ok verðr opin skemman eptir látin, en aptr skíðgarðrinn, en hliðit var eigi læst. Framarr sætir þessu, ok kemr þar Guttormr ok leiðir hann inn í skemmuna ok í læknishúsit, ok stendr þar undir tjaldinu. Líðr á daginn, þar til konungsdóttir kemr í skemmuna, ok þegar gengr hún til Guttorms ok leysir til sáranna ok váru þá mjök gróin: „Úti hefir þú verit í dag,“ segir konungsdóttir, „ok muntu nú hafa svikit mik.“ En er þau talast svá við, hleypr Framarr fram undan tjaldinu ok tekr annarri hendi undir höku henni ok annarri undir hnakka ok kyssti hana einn koss. Hún varð við illa ok biðr þá í burtu vera skjótt. „Vil ek eigi, at þit séuð hér drepnir fyrir augum mér sem makligt væri. Guttormr hefit hér verit um hríð, ok nýtr hann Sturlaugs at því, en ærit hafi þér unnit til líftjóns með þessu ykkar tiltæki, en mér er vel í þokka við Sturlaug sökum hans atgervis.“ Þeir ganga nú svá sem hún mælti. Fór Framarr þegar í burtu ok út til skipa sinna, ok halda nú til Svíþjóðar ok segja Sturlaugi konungi svá búit sitt mál, biðja hann nú liðsemdar.

XXVII. KAPÍTULI

Hann verðr vel við ok lét safna liði um allt sitt ríki ok búa skipaflota mikinn, svá at hann fær þrjú hundruð skipa vel búin at öllum kostum, halda síðan til Garðaríkis með mikilli gleði ok prýði. Ok er þeir koma við land, hlaupa þeir upp með herinn, drepa ok deyða, brenna ok bræla menn ok fénað. En er svá hafði fram farit um hríð, verða þeir varir við liðsafnað, ok er þeir Snækollr ok Ingvarr konungr verða varir við þetta, þá búast hvárir á móts við aðra. Ok sem þeir fundust, varð þar inn harðasti bardagi ok snörp atganga, at hvárir veittu öðrum. Sturlaugr gekk fram hlífarlauss, sem hann var vanr. Þeir fóstbræðr börðust af mikilli dáð ok drengskap. Orrosta sú stóð yfir þrjá daga með miklu mannfalli. Þar með fell í þessi orrostu fyrir Sturlaugi Ingvarr konungr ok Snækollr. Hvítserkr komst undan á flótta ok margt manna með honum. Sturlaugr lét þá bregða upp friðskildi ok fór til Aldeigjuborgar með allan sinn her. Var þar mikill glaumr ok gleði ok sigróps háreysti í liði þeira Sturlaugs, ok borgin öll var í þeira valdi. Gekk fólk allt til griða ok handa Sturlaugi, þat er í var borginni.

XXVIII. KAPÍTULI

Síðan gifti Sturlaugr Framari Ingigerði konungsdóttur. Var sú veizla virðulig fyrir allra hluta sakir, er til þurfti at hafa, en eptir veizluna váru þeir fyrirmenninir burt leystir með góðum gjöfum, skildust svá, ok fór hverr heim til síns heimilis. Sturlaugr gaf þá borgina Aldeigju með öllu fé á vald Framars, er Ingvarr konungr hafði átt, ok þar með konungs nafn. Sezt Framarr nú at löndum ok lausum aurum ok stýrir ríki sínu með beztu manna ráði í því landi, ok er frá þeim Framari ok Ingigerði komin mikil ætt ok margt stórmenni, þó at þat greinist eigi í þessari sögu.

Eptir þetta fór Sturlaugr aptr til Svíþjóðar ok settist at sínu ríki ok var margfróðr ok fjáðr, ok alla stund var Sturlaugr í sætt við stólkonunginn í Svíþjóð, ok þótti konungi hann vera harðfengr í öllum raunum, því at fóstbræðr hans heldu vináttu ok tryggð, á meðan þeir lifðu allir. Þau Sturlaugr ok Ása áttu tvá sonu. Hét annarr Heinrekr, en annarr Ingólfr. Þeir váru báðir miklir menn ok vænligir ok koma við margar sögur, námu alls konar íþróttir þegar á unga aldri. Þeir váru báðir konungar eptir Sturlaug, föður sinn, ok eru margar stórar ættir frá þeim komnar. Sturlaugr varð ellidauðr eptir Frið-Fróða konung. Endast hér með sagan.