Áns saga bogsveigis

I. KAPÍTULI

Í ÞANN tíma, er fylkiskonungar váru í Noregi, hófst þessi saga. Þá réðu feðgar tveir fyrir einu fylki. Hét Óláfr inn eldri, en Ingjaldr inn yngri; þó var Ingjaldr fulltíða, er sjá saga gerðist. Ólíkt var þeim feðgum farit. Óláfr konungr var vinsæll, en Ingjaldr var undirhyggjumaðr inn mesti. Björn ok Ketill hétu hirðmenn þeira; hann var kallaðr Björn inn sterki. Þeir váru lyndislíkir ok Ingjaldr konungr, uppivöðslumiklir ok tilleitnir. Dóttur átti Óláfr konungr, þá er Ása hét, kvenna fríðust ok vel at sér. Þeir feðgar réðu fyrir Naumdælafylki. Óláfr konungr var þá gamall, er hér var komit sögunni. Hann hafði átt tvær drottningar, ok var önduð hvártveggi. Hét sú Dís, er hann átti síðar; hana hafði fyrr átt Önundr konungr uppsjá af Firðafylki ok átti við henni tvá sonu, ok hétu Úlfr hvárrtveggi. Þeir réðu nú fyrir Firðafylki, ok þóttist Ingjaldr eiga þat ríki hálft við bræðr sína í erfð eptir móður sína. Átti hann við þá tvær orrostur ok hafði í hvárritveggja ósigr.

Björn er bóndi nefndr. Hann bjó í Hrafnistu; hún liggr fyrir Naumudölum. Björn var í inni meiri bóndatölu norðr þar. Kona hans hét Þorgerðr. Hún var dóttir Böðmóðs Framarssonar ok Hrafnhildar Ketils dóttur hængs. Þau Björn áttu þá dóttur, er Þórdís hét. Hana átti Gautr á Hamri, gildr maðr fyrir sér. Þau áttu þann son, at Grímr hét. Hann var snemma bæði mikill ok sterkr. Áttu þau Björn ok Þorgerðr fleiri börn. Þórir hét sonr þeira inn eldri, vænn maðr ok kurteis ok vel at sér um alla hluti. Hann var hirðmaðr Óláfs konungs ok hafði mikil metorð af honum, ok þat til marks um, at Óláfr konungr gaf Þóri sverð þat, er þeir frændr höfðu langan tíma átt ok miklar menjar af haldit. Þat hét Þegn; þat var bæði langt ok breitt ok beit allra sverða bezt; þat var þrískafit. Löngum sat Þórir annan vetr með konungi, en annan hjá feðr sínum. Inn yngri sonr Bjarnar hét Án. Hann var snemma mikill vexti ok ekki vænn ok heldr seinligr, en um afl hans var mönnum ekki kunnigt, því at hann reyndi þat aldri. Heldr þótti hann heimsligr. Lítit ástríki hafði hann af feðr sínum, en móðir hans unni honum mikit. Ekki þótti mönnum hann vera líkr um neitt inum fyrrum frændum sínum, sem var Ketill hængr ok aðrir Hrafnistumenn, nema á vöxt. Ekki lagðist Án í eldaskála, en þó var hann afglapi kallaðr af sumum mönnum. Við engar vandist hann íþróttir. Leið svá fram, þar til at hann var níu vetra. Hann var þá ekki minni en Þórir, bróðir hans. Hann var harðla ósinniligr. Lítt var hann ok settr at klæðum, því at úti váru á honum bæði kné ok olbogar. En er hann var tólf vetra, hvarf hann á burtu þrjár nætr, svá at engi vissi, hvat af honum varð. Án gekk í eitt skógarrjóðr. Hann sá þar stein einn standa mikinn ok mann hjá einum læk. Hann hafði heyrt nefnda dverga ok þat með, at þeir væri hagari en aðrir menn. Án komst þá á millum steinsins ok dvergsins ok vígir hann utan steins ok sagði hann aldri skulu sínu inni ná, nema hann smíðaði honum boga svá stóran ok sterkan sem við hans hæfi væri ok þar með fimm örvar. Þat skyldi þeim fylgja, at hann skyldi um sinn hæfa með hverri, þat er hann skyti til eptir sínum vilja. Innan þriggja nátta skyldi þetta gert vera, ok beið Án þar meðan. Svá gerði dvergrinn sem fyrir var skilit ok með engum álögum, en dvergrinn hét Litr. Án gaf honum skotsilfr nokkut, er móðir hans hafði gefit honum. Stól vænan gaf dvergrinn Án. Síðan fór hann heim ok bar stólinn á baki sér. Hlógu menn þá mjök at honum. Án gaf móður sinni stólinn ok kveðst henni eiga bezt at launa.

II. KAPÍTULI

Þá er Án var átján vetra, var hann öllum mönnum stærri norðr þar. Hvárki hafði honum þá enn vaxit vit né kurteisi. Þann vetr hafði Þórir setit í Hrafnistu ok hafði þá fengit kenningarnafn af sverði sínu, ok var hann kallaðr Þórir þegn. En um várit bjóst Þórir at fara á konungs fund. Án biðr at fara með honum, en Þórir neitar því þverliga. En er hann fór út til skips, kom Án þar farandi. Þórir spyrr, hvat hann vili þá. Án segist með honum fara skulu, hvárt er hann leggi þar nokkut loforð til eða ekki. Þórir segir hann hvergi fara skyldu, — „kann þú ekki at vera hjá höfðingjum,“ segir hann, „at varla má við þína siðu hæfa heima hér.“ Hann tók þá Án ok batt hann við eina eik heldr sterkliga. Ekki brauzt Án við. Síðan fór hann ok eigi langt, áðr hann sá, at Án fór þar ok dró eptir sér eikina; hafði hann kippt henni upp með rótum. Þórir mælti þá: „Undramaðr ertu, frændi, at afli, en eigi lízt mér þó ráð, at þú farir á konungs fund með þvílíka skapsmuni sem þú hefir.“ Þórir skar þá af honum böndin ok mælti: „Lítils viltu virða mín orð.“ Hann brá þá sverðinu Þegn ok ógnaði honum með: „Þetta sverð mun kenna þér sannsýni, er þú hefir enga áðr, ok mun þat þik ekki mikils meta ok stemma ferð fyrir þér.“ Án mælti: „Ekki muntu hræða mik sem sprotabörn, ok at þú vitir, hvers ek á kosti við þik, þá skaltu nú sjá þat.“ Án þreif þá til Þóris ok brá honum á lopt ok hristi hannsem barn ok mælti: „Sjá nú, hvat þú átt undir þér, ef okkr þykkir eigi einn veg.“ Hann lét hann þá lausan, ok sá Þórir þá, hvert efni í manninum var. Fóru þeir þá út á skip, en at því hugði Án, hvar hann skyldi þess koma sér, at öllum þætti sér mest mein at. Kaupmenn spurðu hverr annan, hverr sjá maðr væri. Án mælti: „Hví spyri þér mik eigi at? Ek kann at segja yðr. Ek heiti Án ok ættaðr ór Hrafnistu, bróðir Þóris þegns,“ en þeir kváðust ekki trúa því. Hann kvað þat satt, er hann segði. Þeir létu hann skyldu þar velkominn. Án var klæddr lítt. Þórir bað skera vöru til klæða honum, svá at hann væri eigi svá afleitinn, ok svá var gert. Kom honum þat ekki mjök at haldi, því at hann festi ófimliga á sik, ok varð honum engi búningsbót at þessu. Vel váru skipverjar til Áns. Kunni hann ok eigi annat í móti at leggja.

III. KAPÍTULI

Þeir Þórir kómu við Naumdælafylki ok spurðu þar þau tíðendi, at andaðr var Óláfr konungr, en Ingjaldr var þá einn konungr yfir því ríki, er þeir höfðu báðir átt. Þórir mælti þá: „Sá lézt þar, er maðr var fremri, ok munda ek eigi norðan hafa farit, ef ek hefði vitat þessi skipti.“ Þórir kemr nú at konungs bænum. Án hafði með sér boga sinn, ok er þeir kómu at höllinni, bendir Án upp bogann, er ákafliga var sterkr. Þórir spyrr, hvat þat skyldi. Án kvað þat brátt mundu sýnast. Hann lét koma strenginn fyrir brjóst sér, en bogann um herðarnar, skeyti hafði hann í hendi sér. Ok er þeir kómu at hallardyrunum, gáfu dyraverðirnir rúm Þóri, en um ferð Áns varð skarkalamikit, því at hann breytti ekki búningi sínum. Síðan gekk hann at dyrunum fast, en boginn skagði um herðarnar, ok vannst ekki rúm til í dyrunum, ok varð boginn annathvárt at brotna eða beygjast mjök, því at dyrrnar stóðust atgönguna. Þá komst Án í höllina; bendist boginn, en brotnaði ekki. Án sezt utarliga niðr, en Þórir gekk fyrir konung ok kvaddi hann. Konungr tók því vel ok bað hann fara til öndvegis gegnt sér. „Skulu þér hér velkomnir með oss, eða hverr var í för með þér, eða hví skilr þessi maðr svá skjótt við þik?“ Þórir mælti: „Sá maðr er bróðir minn ok hefir varla á sér alþýðu hátt.“ Konungr mælti: „Hann skal hér velkominn, ok siti hann it næsta þér. Gerum vér þat fyrir þínar sakir, ok heyrt höfum vér getit Áns, ok er hann undramaðr í mörgum greinum.“ Þórir hittir Án ok segir honum konungs orð, — „ok snú til þín sómahlut, frændi.“ Án svarar: „Ekki munu vér um rúm skipta, enda liggr mér meira til at þiggja vetrvist.“ Þórir kveðst hyggja, at hún mundi til reiðu. Eigi at síðr gekk Þórir fyrir konung ok mælti: „Vetrvistar vil ek beiða fyrir Án frænda at hans vilja, þó at sæti sé kyrrt.“ Konungr mælti: „Til reiðu er honum vetrvist, en hvat er honum annat sæti betra en hjá þér?“ Þórir kvaðst engan hlut mega í eiga við hann, — „hæfir honum þetta gerr fyrr at vilja einn ráða, ok því var ek tregr til, at hann færi með mér, at ek vissa, at honum var kynliga varit.“ Þórir sagði Án konungs orð. Án mælti: „Þá er nú vel orðit, ok gakktu, bróðir, til rúms þíns.“ Þórir gerir svá.

Án var fálátr ok ósiðblendinn; var hann lengstum í rúmi sínu, nema þá hann gekk erenda sinna. Hirðmenn hlógu at honum mjök, ok var Ketill foringi at því. Án daufheyrðist við þat, ok leið svá fram til jóla. Þá lýsti konungr yfir því, at hann mundi gefa jólagjafir, sem faðir hans hafði gert, kvaðst svá vilja sína menn at sér hylla. Ok affangakveld jóla vitjuðu menn gjafanna allir nema Án. Konungr spurði, hví Án vitjaði eigi gjafanna; „skal hann eigi gjafir þiggja sem aðrir?“ Þetta var sagt Án. Örglaðist hann þá upp ok mælti: „Gott þykkir mér gull at þiggja.“ Ekki var maðrinn sinniligr, þar er hann skauzt fram fyrir konunginn. Furðu var hann mikill at sjá. Konungr mælti: „Í hverju gall svá hátt, Án, er þú gekkst hér inn um dyrr í fyrsta sinn?“ „Í boga mínum,“ sagði Án, „því at svá váru litlar hallardyrr yðar, konungr, at hann bendist allr saman, er ek hafða hann á herðunum, áðr ek komst inn, ok lét í hátt, er aptr hljóp.“ „Þú skalt,“ sagði konungr, „heita Án bogsveigir.“ „Hvat gefr þú mér at nafnfesti?“ sagði Án. „Eignast hér gullhring í allt saman,“ sagði konungr, „í nafnfesti ok jólagjöf, því at ek heyrða, hvat þú mæltir áðan, enda muntu allsterkr maðr, svá stórr sem þú ert.“ „Þat ætla ek,“ kvað Án, „at ek sé allsterkr, en ekki veit ek til.“ Án tók við ok þakkaði ekki. Hann lék sér at hringinum ok setti á brynju sér. Hann tók gaupnunum til fyrir neðan, ok eitt sinn skauzt hringrinn í brott. Hann fór at leita í forstofuna, en er hann kom aptr, var hann því líkastr sem hann hefði í saurnum laugazt. Sessunautar hans spyrja, hví hann væri svá ferligr. Hann kvað varla at spyrjanda, enn síðr segjanda, — „en segja munda ek þér, ef þú leyndir.“ Hann kveðst leyna mundu. Án sagði: „Hér mun sannast þat, er sagt er: „Afgjarnt verðr öfundar fé"; týnt er nú hringinum.“ Sessunautr hans mælti: „Látum kyrrt yfir því.“ Án mælti: „Svá skal vera, en ekki er mér þetta ætlat, ok vil ek gefa þeim, sem finnr.“ Þetta kom fyrir hirðina, ok sagði hverr öðrum, en Ketill hló at mjök ok kvað farit hafa sem ván var at at gefa fóli því gull. Hann fór þá ok leitar at hringinum með hirðinni. Þeir þrengdust fast í forstofunni. Án mælti þá: „Hverju sætir, at menn ganga hér á höndum ok starfa í sauri, enda heldr hér við sviptingar?“ Honum var sagt, at menn vildu bæta slys hans ok finna hringinn. Án mælti: „Eigi em ek til minnugr. Hér er nú hringrinn á hendi mér, en nú galt ek yðr einn tíma, er þér hafið mik opt dárat.“ Hirðmenn kváðust mjök spottaðir. Án kvað svá eiga at vera. Síðan var hvíld á gabbit, en þó dró til ins sama, ok var Ketill mest at því.

IV. KAPÍTULI

Einn dag var þat, at þeir bræðr váru tveir úti hjá höllinni. Þá kómu hirðmenn út ok mæltu: „Þú munt sterkr maðr vera, Án.“ Hann svarar: „Vera má, at svá sé, en ekki hefi ek reynt þat.“ Þeir mæltu: „Viltu glíma við Björn?“ Hann svarar: „Þar skal yðr kost á gera. Þér skuluð þjóna mér ok gera eld stóran fyrir mér.“ Þeir gera svá ok buðu honum til at bakast. Hann kvað sér meiri þörf mundu, þá er hann kemr frá fanginu, at mýkja sik. Síðan bjuggust þeir til glímu í höllinni. Án var þá kominn í loðkápu, er móðir hans hafði gefit honum. Ekki hafði hann belti um sik, en hún var svá síð, at hann dró hana eptir sér meir en alnarlangt; tóku ermar fram af höndum honum. Björn hljóp þá at Án, en hann stóð kyrr fyrir. Björn var allra manna sterkastr. Hann greip Án upp ok kastar honum utar á bálit, svá at hann kom at herðunum í eldinn niðr, en fætrnir skullu utar á bálkinn. Þá varð hlátr mikill. Án stóð seint upp. Ekki sakar hann eldrinn sakir loðkápunnar. Konungr mælti þá: „Eigi þykkir mér þú, Án, jafnsterkr sem þú lézt.“ Án mælti: „Sá þykki mér, konungr, sterkari, er fyrri fellr.“ Konungr hló þá. Án lét at sér belti ok stytti sik upp ok braut upp ermarnar. Þeir hlaupast þá at í annat sinn. Án dró þá Björn at sér ok veifir honum sem barni ok slöngvar honum síðan utar á eldinn ok lét hann svá lausan. Hirðmenn hlupu til ok kipptu honum af eldinum, ok var Björn brunninn mjök. Þeir kváðu mann þenna ærit sterkan. Þat fell Án vel í skap sínum, at hann var sterkr kallaðr, ok kvað nú mega sjá, at hann vildi, at Björn bakaðist við eldinn, ok kvað honum meiri þörf en sér. Án kvað þá vísu:

„Skelldi mér, sem skyldit,
skelkinn maðr við belki;
við máttak þá vættki
vinna; svei þeim manni;
varð í fang at fallast,
felldum eldsmat nokkut;
honum synjaðak heiðri
heldr; svei þeim æ manni.“

Nú leið á vetrinn, ok einn dag váru þeir bræðr enn úti staddir tveir saman. Þá mælti Þórir: „Unir þú eigi illa við hingatferð þína, þar sem þú hefir sótt hingat háð ok spott?“ Án kveðst eigi illa við una, — „hefi ek hér þegit gull ok vetrvist góða, en ek hirði eigi um spott þeira.“ Þórir sagði: „Ek mun raun til gera, hversu mér þykkir. Ek mun gefa þér sverðit Þegn, at þú drepir einhverja tvá konungsmenn, ok setjast sjálfr fyrir sökina.“ Án mælti: „Ek vil sjá sverðit, ok mun ek þat þiggja, en ekki mun ek heita þeim launum.“ Ok annan dag um drykkjumál reis Án upp ok snýst at þeim, sem honum sat næst, ok horfir á hann, ok svá gerði hann við alla í höllinni; fyrir konungi stóð hann lengst. Síðan gekk hann fyrir Þóri ok leggr sverðit á borð fyrir hann ok kveðst ekki hafa vilja. Þar varð at hlátr mikill, en Þóri þótti stórilla.

Einn tíma fundust þeir bræðr tveir saman, ok spyrr Þórir: „Hví fórtu svá óskapfelliliga, bróðir, ok allt öðruvís en ek hugða?“ Án sagði: „Ek hugða at, hver hefnd mér þótti í konungs mönnum, ok þótti mér engi. En því horfða ek lengst á konung, at þar var helzt reik á ráðinu, hvárt ek munda af ráða.“ Þórir mælti: „Of heimskr ertu, því at konungr er þér velviljaðr.“ Án sagði: „Ekki þurfu vit um hann at ræða, því at ek hygg, at engi mun verri maðr upp vaxa í Noregi en konungr sjá.“ Skildu þeir þá tal sitt, ok leið at vári. Þá lætr Ingjaldr konungr þings kveðja. Hann stóð upp á þinginu ok mælti: „Þat er mönnum kunnigt, at faðir minn er dauðr ok ek á ríkit þetta, ok vil ek því lýsa, at ek vil þeim öllum yfirbætr veita, er ek hefi af gert við, ok gefa þeim ok öllum yðr góð lög. En til ferðar skylda ek yðr, mína þegna, ok sækja á fund bræðra minna, ok vér mættum semja friðsamliga vár ríki, ok mun ek fá mínum mönnum vistir ok mungát.“ Hér verðr at góðr rómr. Þá mælti Án: „Vel mun þér þykkja konungr mæla, bróðir.“ Þórir kvað þat upp á finnast. Án sagði: „Ek kann þér þat at segja, at nú er hann þeim verst viljaðr ok þykkist þann veginn mestu illu mega á leið koma við þá.“ Þórir kvað hann ekki afhugaðan við konung. Eptir þat búast þeir. Án spyrr Þóri, hvárt hann vill, at hann fari með hirðinni, — „ok yðr ok konungi. Er ok lítit erendit, ef ek ferr svá búinn í burt, ok allósýnt, hversu mér tekst hér vistin meðan. Em ek fúsari at fara með yðr, þat mun lengst uppi ok gegna verst.“ Þórir kveðst vilja, at hann færi, ok halda þeir norðr með konungi ok liggja undir eyjum nokkurum. Þá mælti konungr, at skyldi reisa hafnarmerki. Þá kvað Án vísu:

„Vel þér, selja,
stendr þú sævi nær
laufguð harðla vel;
maðr skekr af þér
morgindöggvar,
en ek at Þegni
þrey nátt sem dag.“

Þórir mælti: „Eigi skaltu þess þurfa, því at ek mun gefa þér sverðit Þegn.“ Án segir: „Ekki þrey ek at þeim þegni.“ Ketill sagði þá: „Ek ætla, at þú þreyir at karlmanni nokkurum, ok viltu serða hann,“ ok gerðu þeir at þessu gys mikit ok dáraskap. „Eigi er svá,“ sagði Án, „ekki þrey ek at þeim þegni, ek þrey at Þóri þegn, bróður mínum, því at hann er svá grunnhygginn, at hann trúir konungi þessum, en ek veit, at hann mun honum at bana verða.“

Síðan koma þeir við Firðafylki. Þá sagði Ingjaldr konungr: „Ek hygg, at vér séum nú komnir í ríki bræðra minna, ok hefi ek þat spurt, at þeir vilja eigi við oss sættast, ok þykki mér vænst, at vér munum berjast ok frelsa oss svá af mótgangi þeira.“ Margir vildu þá heldr hafa heima setit en þar komit. En er þeir bræðr spyrja þat, safna þeir liði í mót Ingjaldi konungi. En Ingjaldr konungr bað gefa mönnum at drekka, svá at þeir sé framgjarnir. Þá kom at Án mikit uxahorn. Hann kvað vísu:

„Því betra mér þykkir,
ef þó skal valr falla,
at fráligar færum
fót at geira móti;
drekkum allt af uxa
enni geira hlenni,
vera mun snarpra sverða
svipun, ef ek skal ráða.“

Konungr mælti: „Þetta er vel ort, ok er sá eigi berskjaldaðr, er þú gengr á aðra hönd.“ Án mælti: „Ekki vænti ek, at þat verði því nýt í dag, þó at ek kunna fylgd at veita.“ Konungr kvaðst ekki vita, hvat þegna hann væri. Án lét hvárutveggja þeira sýnast mundu. Hann lagðist niðr á skipi, þá aðrir gengu upp at berjast. Þórir mælti: „Allillr er þinn hlutr, hafa fyrst farit hingat ok liggja nú á skipi, er liðs er þörf; ek ætlaða, at hugr mundi þik fríða.“ Án kvað eigi hirða um orð hans.

Konungr gekk upp, ok kom landherrinn á móti þeim. Hittust þeir við skóg nokkurn ok börðust. Án stóð upp ok gekk til skógar ok á einn stofn. Hann sá þaðan yfir liðit hvárttveggja ok tvau merki fram borin fyrir bræðrum Ingjalds konungs. Án mæltist við einn saman: „Hví mun eigi þat ráð at veita lið Ingjaldi konungi ok þat þó, at honum er mest óþörf at ok hann girnist sjálfr? Ek mun skjóta, ok er meiri ván, at ek hæfa, því at þat sagði sá, er mér gaf bogann ok örvar þessar, at ek munda beinskeytr verða, en þat var dvergrinn, sá er ek hitta fyrr í skóginum í Hrafnistu, en menn ætluðu mik horfinn, at vit dvergrinn skiptumst þessu við, ok skal nú reyna smíðina, er hann leysti sik ok sitt höfuð, en áðr vígða ek hann utan steins. Lét hann mik skjóta mundu þrjú frægðarskot ok eitt sinn með hverju skeyti.“ Hann skaut ok stefndi á annan þeira Úlfanna, ok fló örin í gegnum hann ok í kjörr at baki honum. Fell þá þegar merkit. Án náði örinni ok strauk til skipanna. Ok er menn sáu þat, þá sögðu þeir konungi, at hann mundi snærisspjóti lagðr eða skotinn.

Um kveldit kómu menn til skipa. Var þá alltíðrætt um skotit. Án heyrði þat ok kvað þá mega sækjast, — „ef nú er hálfunnit". Um morguninn eggjaði konungr menn til uppgöngu ok kveðst vænta sigrs. Án var eptir, ok kvaddi hann engi til uppgöngu. Honum kom í hug, at Ingjaldr konungr mundi þurfa liðs. Hann skaut ör annarri. Kom sú fyrir brjóst Úlfi, ok var hann því óharðskeytari en fyrr, at örin stóð þar föst. Kenndu menn skeytit ok ætluðu þat, sem var, at einn maðr mundi eiga bæði skeytin, þótt þat sæist eigi. Konungr mælti: „Fyrir löngu vissa ek, at Án mundi atgervismaðr vera.“ Konungr sendi eptir honum ok segir, at hann ætti ágæt laun fyrir at hafa. Sendimenn sáu, at Án var þá kominn á bát ok eigi allnæri þeim. Þeir sögðu honum konungs orð ok kveðju, at hann mundi virðingu mæta fyrir framgöngu sína. Án mælti: „Ek mun eigi fara á konungs fund, því at hann mun mér unna gálgans fyrir mitt starf.“ Menn kómu aptr ok sögðu konungi. Hann segir: „Eigi var hann fjargætr, ok vilda ek, at eigi gerði hann fleiri launvígin við göfga menn, ok ætlaða ek bræðrum mínum líf ok eiga ríki undir þeim.“ Þórir mælti: „Illa ferr þér; vildir þú heldr sjálfr gert hafa. Ekki var þat um hríð, at eigi vildir þú þá feiga.“ Konungr svarar: „Hefði hann upp gengit með oss, væri hann verðr sæmdar, en fyrir launvíg væri hann verðr bana.“ Þórir kveðst ætla, at jöfn laun mundi hann honum fyrir hyggja. Ingjaldr tók eignir bræðra sinna ok setti menn yfir fylkit. Síðan var orpinn haugr eptir þá, er heitir Úlfahaugr. Konungr var á skipum ok búinn til burtfarar. Ketill kveðst vilja hitta vin sinn, er skammt bjó þaðan í burt. Konungr svarar: „Lát eigi sein at þér, því at vér siglum snart.“ Ketill hafði skeyti Áns í hendi sér. Hann kom at bæ bónda eins skammt frá skipunum. Ekki var honum sá kunnr. Bóndi heilsaði honum ok spurði at nafni. Hann svarar: „Ek heiti Án bogsveigir, er þú munt nú heyrt hafa getit af skotum mínum.“ Bóndi svarar: „Án mættum vér hafa verit þinna skota hér, því at höfðingjar várir váru vinhollir. En ver með oss í nótt.“ Hann kvað þat mundu þekkjast. Ekki var þar fleira manna en kona hans ok dóttir. Hún hét Drífa.

Nú er at segja frá Án, at hann rær á einn leynivág ok kom at þeim sama bæ ok nam nú staðar ok hlýðir til tals manna. Gestrinn tók til orða: „Er sjá dóttir þín, bóndi?“ „Svá er satt,“ sagði hann. „Ek ætla mér at byggja rekkju með henni í nótt, ok mun yðr eigi betr boðit.“ Karli kveðst ekki mikit um þat. Ketill kveðst gert hafa meiri stórvirki en ná rekkju hennar. Ok er Án heyrir þetta, drap hann högg á dyrr ok gekk at dyrunum. Þræll gekk til hurðar ok allt út mjök, áðr hann sá manninn. Hann spyrr hinn at nafni. Sá kveðst Án heita. Þrællinn sagði: „Hér er mikit um ánagang, svá hét ok sá, er kominn er inni.“ Án sagði svá vera mega ok gekk inn ok settist gegnt Katli. Bóndi spyrr hann at nafni. Þessi nefndist Án. Bóndi sagði: „Hér er ánótt mjök, eða viltu með oss vera?“ Hann kveðst þat þiggja mundu, „en hafa verð ek dvöl nokkura, áðr en ek mötumst, eða hefir hann Án nefnzt Ketill?“ Hann sagði: „Ek brá því í gaman.“ Án mælti: „Þetta hefir vel at móti borit um fundi okkra. Várum vit í einni vist báðir, ok leitaðir þú eptir nokkurum hlutum um atgervi mína, ok þóttist þú ekki af því sjá, heldr hitt, at ek væra skiptingr, en ek em þó atgervismaðr, ok kann ek lækning at gera vel at kvensemi. Ek heyrða áðan, at þú leitaðir eptir við dóttur bónda um hjáhvílur.“ Hann tók nú í lyrg honum ok lét hann skurka út ok kvað vísu:

„Þat munt finna,
er þú flór mokar,
at þú eigi ert
Án bogsveigir;
þú ert brauðsveigir
heldr en bogsveigir,
ostasveigir
en álmsveigir.“

Hann batt hann ok rak af honum hárit ok bar í tjöru ok mælti, at svá skyldi hverr fljúga sem fjaðraðr væri. Hann stakk ór honum annat augat, síðan geldi hann hann. Eptir þat leysti hann hann ok fekk honum tvá stafi, — „en ek mun taka við skeyti mínu.“ Án mælti: „Þat kalla menn konungs gersimi, ef nokkut er annars afbragð. En þér er nú brugðit nokkut, ok því sendi ek þik nú svá búinn Ingjaldi konungi, ok geld ek honum þik fyrir annan bróður sinn, hvé nær sem fyrir annan er goldit.“ Ketill leitar til skipanna ok sagði konungi, ok báru honum vitni stafir hans, at hann var stirðr orðinn, en sjón var sögu ríkari um augu hans ok eistu, at á burt var hvárttveggja. „Afhendr ertu mér,“ sagði konungr ok rak hann á burt frá sér.

V. KAPÍTULI

Nú er at segja frá Án, at hann mælti við bónda: „Þér tókuð vel við mér, ok skyldir þú eigi illt af mér hljóta. Skulu vit eyða bæinn ok fara í skóg, því at konungsmenn munu brátt koma hér,“ ok svá gerðu þeir. Án var þessu nærgætr, því at konungr sendi menn þegar um nóttina, ok brenndu þeir upp bæinn ok fóru aptr síðan. Konungr mælti við sína menn: „Ef Án hefir undan komizt, þá legg ek þrjár merkr silfrs til höfuðs honum, ok geri ek hann útlægan um allan Noreg.“ Þetta spyrst nú víða. Konungr kom heim í sitt ríki. Án var með karli ok húsar upp bæ hans um sumarit.

Án var svá búinn hversdagliga, at hann var í hvítu pilsi; þat var svá sítt, at þat nam hæl. Þá var hann í grám pilsungi; hann tók ofan á miðjan kálfann. Þá var hann í rauðum kyrtli; hann tók ofan á kné. Yzt var hann í vándum vöruváðarstakki; hann tók ofan á mitt lær. Hann hafði hatt á höfði ok viðaröxi í hendi. Maðrinn var furðu stórr ok karlmannligr ok ekki dávænn. Þat var einn dag, at Án mætti úti Drífu karlsdóttur. Þrjár konur gengu með henni. Hún var kvenna vænst ok vel búin. Hún var í rauðum kyrtli ermalöngum ok ekki niðr víðum, síðum ok miðþröngum. Hún hafði hlað um enni ok hærð kvenna bezt. Þær hlógu at honum mjök ok dáruðu klæðabúnað hans. Drífa mælti þá: „Hvaðan gekktu at nú, ferfaldr?“ „Frá smíðum,“ sagði Án. Í því kom bóndi at ok bað þær eigi skúlka hann. Án kvað þá vísu:

„Meyjar spurðu,
er mik fundu,
hvíthaddaðar:
„Hvaðan komtu, ferfaldr?“
En ek svaraða
silki-Gunni
heldr hæðinni:
„Hvaðan er logn úti?“

„Ekki þykkir mér,“ sagði Án, „kyrtill þinn fara betr en stakkr minn, því at hann liggr neðan at bakstakki þínum.“ Síðan skildu þau at sinni. En er upp var húsaðr bærinn, talar bóndi til Áns um haustit, at honum væri heimilt þar at vera um vetrinn, — „ok hefir þú vel til þess unnit.“ Án kvað þat þiggja mundu. Honum leizt vel á karlsdóttur, þó at hún hefði kallsat hans klæðasniðit, ok var hann sér um þat várkunnlátr. En um várit lýsti hann yfir því, at hann mundi á burtu ok annat fyrir sik leggja. „En ef svá verðr sem mér er grunr á, at dóttir þín sé með barni, þá eru þar fáir blóramenn, ok vil ek ganga við faðerni. Ok ef þat er sveinn, þá sendið til mín, þá er þér spyrið nokkura mína staðfestu, ok fylgi hringr þessi til jartegna, en sjá þú sjálfr fyrir, ef mær er.“

Ok síðan ferr hann á burt ok austr á skóg. Þar liggr úti stígamaðr, er Garan heitir. Ok um daginn, er Án gengr um skógargötuna, sá hann, at maðr gekk í svig við hann. Sá hafði svartan skjöld ok hjálm á höfði, en boga í hendi, örvamæli á bak. Hann sá inn nýkomna ok skaut þegar í skjöld hans broddör ok vart í gegnum skjöldinn. Án gerði hæfing eptir ok skaut í gegnum skjöldinn, ok kom í aflvöðvann á honum, svá at hann varð sárr. Stígamaðr mælti honum þótti þessi þörfum harðskeytari ok lagði vápn sín ok hitti þenna mann ok spurði hann at nafni. Hann kveðst Án heita. Garan segist heyrt hafa nafn hans, — „ok ertu víðfrægr.“ Án sagði: „Heyrt hefi ek ok þín getit ok jafnan at illu.“ Garan sagði: „Fyrir góðu muntu verða af mér. Vil ek bjóða þér til mín, ok eigum félag saman, ok munu vit miklu áleiðis koma.“ Án sagði: „Ærit mun um þat, ef vit viljum illa gera.“ Þeir kómu til skála, er stóð í skóginum, ok var þar hnigin hurð á gátt. Þeir gengu inn, ok skorti þar eigi fé, vápn eða hlífar. Án sá þar steina tvá, annan hæra en annan. Án spyrr, hvat þeir skyldi. Garan sagði: „Þar hefi ek reynt hryggafl nokkura manna, er mik hafa heimsótt.“ Án sagði: „Illmannliga bjóttu við þína gesti, eða hvárr mundi þér hæfiligri steinninn at láta á hallast?“ Hann kveðst ekki á því ætlun haft hafa, en lét sér þó inn hæra betr fallinn vera fyrir hæðar sakir. Þá er liðit á dag mjök. Garan sagði: „Nú skulum vit matbúa, eða hvárt viltu heldr taka vatn eða gera eld?“ Án kvað þat sjálft á leggjast, at hann gerði eldinn, því at hann kveðst því vanr verkinu. Ok er hann var lagztr niðr, þá kastaði hann sverðinu á bak sér, at hann hafði at vápni. Hann heyrði hvin upp yfir sér, hjó stígamaðrinn til hans, ok kom á sverðit, ok þat hlífði honum. Þá hljóp hann upp ok mælti: „Eigi ertu nú trúr, ok vildir þú nú skjótt skipta félaginu, ok hafða ek þó lítit til saka. Má vera, at nú gistir þú bóndasteininn há í kveld.“ Þar var hörð sókn, ok vildi hvárr firra sik steininum. Þá bar Garan at steininum. Án sté á rist honum, en rak hendrnar á bringu honum ok bendi hann um steininn; gekk þá í sundr hryggrinn í honum. Án gekk af honum dauðum. Hann hjó af honum höfuðit ok dró hann út ok stakk nefinu í klof honum, at hann gengi eigi dauðr. Leið af nóttin. Án var þar um sumarit ok gerði engum manni mein ok lét ekki sjá sik. En er haustaði, læsti hann aptr skálanum ok fór í burt ok vildi aðra vetrvist hafa.

Hann kom aptan dags til ekkju einnar auðigrar, er Jórunn hét. Hann var þar um nóttina ok duldist. En er húsfreyja kom í skála, spurði hún gestinn at nafni. Hann sagði slíkt er honum sýndist. Hún gekk frá ok sneri aptr ok mælti: „Hví fórtu hingat? Þat er mitt hugboð, at þú munt vera Án bogsveigir.“ Hann lét þat satt. „Hví fórtu hingat?“ segir hún, „þér er þetta ekki traust fyrir konungi.“ Án kveðst ætla, at eigi mundi meira við þurfa, — „mun ek til hætta at vera, ef þér gefið leyfi til.“ Hún mælti: „Ekki mun ek spara mat við þik.“ Þar var hann um hríð ok var tiltakasamr ok sá um bú hennar, ok var þat með miklu ráði. Án mælti: „Hér vilda ek vera í vetr með yðr ok gerast eigi setumaðr með öllu.“ Hún kvað honum eigi þar hent, — „er konungr er í eptirsjá um þik; vér megum þér lítit.“ Hann lézt ætla, at lngjaldr konungr mundi honum ekki grand gera. „Eigi mun ek mat spara við þik,“ en lét hann sjálfan mundu gæta sín. Hann gerðist umsýslumaðr inn mesti. Síðan tekst tal með þeim. Hann segir, at honum lýstr því í skap at mæla til ráðahags við hana. Hún kvað þat mundu gert at frænda ráði ok mjök nær hennar hugþokka, en enginn latti, ok tókust ráðin. Án var inn mesti umgangsmaðr ok stórhagr. Hann átti naust í skógi skammt frá bænum ok smíðaði þar skip. Jók brátt mikinn framdrátt fjár ok virðingar. Hann átti fjögur bú stór, ok með honum var þrír tigir vígra manna á hverju búi. Fylkismenn þeir, er þar váru, höfðu hann sér at forstjóra. Hann var vinsæll ok stórlyndr. Ingjaldr konungr spyrr þetta ok leitar eptir honum. Þórir, bróðir hans, fór opt austr þangat með sættarboðum, ok var ástúðigt með þeim bræðrum. Þá var andaðr Björn, faðir þeira, í Hrafnistu, ok varðveitti búit Gautr, mágr þeira, ok Þórdís, systir þeira. Grímr, sonr þeira, var mikill, vænn ok sterkr ok kvað engan af sínum frændum sér jafnskapfelldan sem Án. Hann fór á fund hans. Án tók vel við honum, ok dvaldist hann þar lengi. Hann var vinsæll. Þórir bað opt Án, at hann skyldi vægja til við konung, — „ok stoðar þér ekki, bróðir, af því at ek sé gerla hans skaplyndi grimmt til þín.“ „Auðna mun ráða með okkr konungi,“ sagði Án, „en þú trúir honum til vel. Vilda ek heldr, at þú varðveittir bú okkur.“ En þat varð ekki.

VI. KAPÍTULI

Maðr hét Ívarr, upplenzkr at ætt ok ættgöfugr. Hann kom til hirðar Ingjalds konungs, ok tók hann vel við honum; ekki var hann þar, þá at Án var með konungi. Ívarr var gerviligr maðr. Hann lagði hug mikinn á Ásu ok hafði tilmæli við hana um ráðahag. Konungr tók því seinliga. Þau töluðu þetta mál með sér. Konungr mælti þá: „Mjök leitar þú eptir þessu, ok mun ek gera á kost. Þú skalt fara á fund Áns ok færa mér höfuð hans, en er þú kemr aptr, áttu þessa ráða ván, er þú beiðist, því at þá muntu kallaðr mikilmenni ok makligr konungs mágr.“ Ívarr kvað eigi auðsóttligt, — „eða gefr þú, konungs systir, jáyrði til þessa máls?“ Hún svarar: „Ek ætla vera á valdi bróður míns, ef þú kemr þessu erendi fram.“ Við þetta fór hann austr í land ok á fund Áns ok skorar á hann til vetrvistar. Án spyrr, hverr hann væri, ok kveðst varla vita kunna, með hverjum hug hverr væri, en lézt óvanr at synja matar; „ek beiðumst ok ekki forgiftar, fyrr en ek veit, hversu þegit er eða veitt er.“ Ívarr var honum fylgisamr til smíða ok annars.

Þat var eitt kveld, at þeir gengu heim, at Ívari kom í hug, hvat hann átti at annast. Hann hljóp þá at Án ok hjó til hans. Án gekk skjótara en Ívarr hugði ok var stórfetaðri, ok hjó hann í jörðina ok allt í viðarrætr. Án fann nú atgöngu hans ok snýr aptr ok sagði, at honum þótti eigi vel í hald koma vistarlaunin. Án batt hann með bogastreng ok rak hann heim fyrir sér. Hann setti Ívar í fjötur um nóttina. En er menn vissu þetta, báðu þeir drepa hann ok segja hann til þess gert hafa. Án kvað eigi þat skyldu. „Mun þat þá mælt, at ek gerumst fjandmaðr konungs, ef menn vita eigi sanna sögu. Vil ek þing láta stefna fjölmennt ok konungsmaðr segi sögu sína ok geri fyrir öllum bert þetta vandræði,“ — ok svá var gert. Kom Án á þingit ok leiðir Ívar eptir sér. Án mælti: „Seg nú fram allt erendi þitt.“ Ívarr gerði svá. Þá mæltu allir, at hann hafi sér dauða ráðit. Án mælti: „Nei,“ sagði hann, „þat skal eigi vera. Ek veit, hvers hann á heim at vitja, sem þér heyrðuð.“ Hann lét brjóta fótleggi hans allt til knés ok lét síðan græða ok snúa fótunum öðruvís en áðr; horfðu þá tær á bak aptr. Án mælti: „Stattu nú fyrir mér,“ ok svá gerir hann. Án mælti: „Nú ertu konungs gersimi, er þú ert frá því, sem aðrir menn.“ Síðan snýr hann andliti hans nokkut ok mælti: „Nú ertu til hvárstveggja enda afbragð annarra manna, vænn at yfirliti, enda eigi fættr sem aðrir menn. Hittu nú Ingjald konung, geld ek þik fyrir annan bróðurinn, enda á hann nú hingat einkis at vitja.“ Ívarr hitti konung ok sagði eigi sína slétta. Konungr mælti: „Þat hefi ek vitat, at menn hafa drepit niðr menn hverr fyrir öðrum, hitt veit ek varla, at slíkar meiðslar hafi gervar verit, ok kalla þat konungs gersimar, ok þykki mér engi gersimi í þér, ok far til eigna þinna.“ Konungs systir mælti: „Viltu nú eigi unna honum ráðahagsins við mik?“ Konungr kvað þat eigi sama, lét Ívar sér ofr framarla treyst hafa, at hann mundi þessu á leið koma, — „ok váru því engi fjartök í höfð við þik.“ Þórir var þá eigi löngum heima.

Eptir þetta sendi konungr tólf menn til höfuðs Áni ok mælti svá: „Ek vil senda yðr með þeim hætti á fund Áns, at þér beiðið hann vetrvistar, en hann er stórlyndr ok mun spyrja, hví þér farið svá margir saman. En þér skuluð segja, at þér eigið fé allir saman ok þér trúið engum til at skipta með yðr nema honum. Ok ef hann tekr við yðr, dragið undir yðr aðra jafnmarga af mönnum hans með fégjöfum, ok kalla ek þá sjálfrátt, at þér látið hann eigi rekast undan.“ Síðan fóru þeir á fund Áns, ok fóru svá orð með þeim sem konungr gat til. Hann tók þó við þeim, ok váru þeir þar fram um jólin. Eitt kveld mælti Jórunn við Án. „Hvat gestum hyggr þú þetta vera, er þik hafa heimsótt?“ Hann sagði: „Þat hygg ek, at þeir séu góðir menn, ok til þess ætlum vér.“ Hún kveðst eigi þat ætla, at þeir muni dyggvir menn heita mega, — „ok gruna ek þat, hvárt þeir hafa unnit illvirki eða ætla þeir til, því at hvert sinn er þú gengr frá rúmi þínu, þá sjá þeir eptir þér ok bregða lit við.“ Hann kveðst eigi þat ætla. „En ber ek meiri önn fyrir þér en ek ætlaða,“ sagði hún, „ek vil þú gangir frá húsi á morgin, ok ef þeir gera engan grun á sér, þá mun þetta ekki vera. Seg, at þú skalt heim í kveld ok at þú vilir einn fara, ok ef þeir gera nokkurn grun á sér, þá má vita, hverir þeir eru.“ Án kvað svá vera skulu. Um morguninn gekk Án frá húsi, ok er vetrgestir sáu þat, hyggja þeir þá færi á Án ok fóru heiman í tveim stöðum, sex í hvárum stað, en sex váru heima af njósnarmönnum ok sex af húskörlum, er fé tóku til höfuðs Áni. Váru sex af hvárum í fyrirsátrinu. Þeir settust hjá götu Áns. Jórunn hittir Grím ok sagði, at henni þótti grunsamlig för þeira, — „ok far þú á njósn". Hann kvaðst þess búinn ok fór í skóg með marga menn, svá at hinir vissu eigi, en sáu þeir hvergi. Leið nú á kveldit, ok sýndist þeim mest nauðsyn at fara heim ok gæta tímans, at eigi yrði í ráðit um atförina. Þeir kómu heim. Án var þá kominn í öndvegi ok ekki frýnn. Grímr var þá ok heim kominn. Án mælti: „Þat mun nú hæfa vetrgestum várum at segja erendi sín ok hvern þeir ætluðu mér dauðann í dag. Ek veit nú ráð yður, ok fyrir löngu vissa ek svik yður við mik, en eigi hefi ek dyggt hjónaval.“ Þeir urðu við at ganga. Án mælti: „Eigi mun ek drepa hjón mín, ok fari þau á burt. En konungsmenn gef ek í vald Grími, frænda mínum, ok hafi hann af þeim gaman í dag.“ Grímr kvað slíkt vel mælt. Hann fór til skógar með þá ok spyrti þá saman alla á einn gálga.

Þetta spyrr Ingjaldr konungr ok líkar mjök illa. Þórir var þá kominn til hirðarinnar. Hann var hljóðr ok þótti mjök þrútna málit. Konungr spyrr, hví hann væri svá hljóðr, — „vel viljum vér til þín gera sem fyrr". Þórir sagði: „Ekki frý ek á þat, en varla verðr þat með hallkvæmd.“ Konungr spyrr: „Hvat skortir at um þat, sem faðir minn gerði?“ „Ekki leita ek á þetta,“ sagði Þórir „en stærrum gaf faðir þinn mér, sem er sverð þetta.“ Konungr sagði: „Er þat gersimi mikil?“ „Sjá þú,“ sagði Þórir. Konungr tók við ok brá sverðinu ok mælti: „Ekki er þetta ótigins manns eiga.“ Þórir sagði: „Þiggi þér þá, herra.“ Konungr sagði: „Eigi vil ek þat; þú skalt eiga ok þér lengst fylgja.“ Hann gekk at Þóri í hásætinu ok lagði í gegnum hann ok lét þar standa sverðit í sárinu. Hann mælti: „Ýmsar munu vit Án sendast sendingar á milli.“ Síðan bjó hann skip, ok váru á sex tigir manna, ok bað þá fara á fund Áns ok leggja í lægi hans ok teygja hann á skip, — „ok segið, at þar sé kominn Þórir, bróðir hans, ok vili leita um sættir. En ef hann kemr í greipr yðr, þá drepið hann, ok er þá goldit nokkut fyrir mína bræðr, ef þessir koma fyrir þá. Komið snemma dags til Áns.“ Þetta verk mæltist mjök illa fyrir, ok var hann nú kallaðr Ingjaldr inn illi af hverjum manni.

Síðan fóru þeir veg sinn. En áðr um nóttina en þeir kómu við land, þá dreymdi Án ok sagði Jórunni: „Mér þótti Þórir hér kominn daprligr mjök, en ávallt hefir hann komit, er mik hefir dreymt hann. En eigi vilda ek, at þeir færi erendislausir, er hann færa hingat með slíku mótí er mér segir hugr um, því at hann sýndist mér allr blóðugr, ok stóð sverð í gegnum hann.“ Hún kvað svá vera mega, at skýrir væri draumar hans. Án spratt upp ok sagði, at menn mundu koma. Hann lét búa fjögur skip, ok váru tvau við útey, en önnur tvau í leynivági hjá læginu fyrir bænum. Án sendi menn í byggðina eptir mönnum at drekka fagnaðaröl á mót Þóri, ef hann kemr glaðr ok heill, elligar reyna vápn sín. Án var á bænum, en menn hans á skipum, ok beið hann búinn þess, er at höndum kæmi. Eptir þat sjá þeiri at skip renndi á lægit fyrir bæinn ok rauðir skildir á. Skipamenn sendu Án orð, at hann kæmi ofan ok fyndi Þóri, bróður sinn, er þar var kominn at leita um sættir. Án mælti: „Opt hefir hann ekki þann mun metit at ganga heim, ok lætr hann nú lítit á skorta.“ Þeir kváðu honum svefnhöfugt. Án kveðst ganga mundu ofan at skipi, en eigi lengra. Þeir treystust eigi at ganga at honum ok skutu Þóri af skipi upp ok báðu Án taka við vinsending Ingjalds konungs. Án tók Þóri upp ok mælti: „Goldit hefir þú grunnýðgi þinnar, er þú trúðir konungi vel, en annat mun nú skyldara en at ávíta þik.“ Hann skaut honum í hellisskúta, en hljóp út á skipit ok brá upp rauðum skildi. Hann leggr nú at þeim, ok börðust þeir, ok fellu mjök menn Ingjalds konungs. Einn maðr barðist á knjánum. Grímr sótti at honum, en sá maðr hjó til hans á knésbótina ok af kálfann með hælbeininu ok lét hann mundu stirðfættan, áðr en grætt væri. Þeir drápu hvert manns barn. Án lét haug gera ok skip í setja ok Þóri í lypting, en konungsmenn á hvárttveggja borð, til þess at þat sýndist í því, at honum skyldu allir þjóna. Grímr var græddr. Konungr spyrr nú þessi tíðendi ok þótti enn eigi mjök aukizt hafa sinn sómi eða sæmd.

VII. KAPÍTULI

Þat var einn morgin, at Án var heima á bæ sínum, at hann mælti: „Þat hygg ek,“ sagði hann, „at menn sé í skóginum mjök margir, ok má vera, at komi at því, sem mælt er, at mikit er konungs ríkit ok mikil er konungs gifta.“ Án vekr nú upp húskarla sína ok mælti: „Opt finnst þat á, at ek er vel kvángaðr. Jórunn hefir opt varat mik við, at ek skylda eigi sitja hér við mótþykki konungs, en ek vilda láta drífa um stafn, sem verða mætti.“ Síðan tók hann ás einn ok hjó í sundr ok telgir handarhald á báðum hlutunum. Án sagði: „Þá er vér komum út, mun hringr sleginn um oss, en mér þykkir illt at flýja. En vit Grímr munum eigi vápnum við koma,“ ok bað hann taka annan trélurkinn, ok svá gerðu þeir. Þeir sneru nú til sjóvar. Þá var konungr þar kominn með mikinn mannfjölda. Þeir Án ruddu götu fyrir sér ok lömdu á tvær hendr. Þótti konungs mönnum þar eigi gott at búa undir, en húskarlar sóttu þar eptir, ok váru margir drepnir, en konur kómust á náðir Jórunnar. Þeir Án ok Grímr kómust á eina róðrarskútu ok sáu konungsflotann umhverfis sik, en út miðsyndis var ein njósnarskúta. Án sagði, at honum þætti vel, at þeir gerði þeim nokkurn öfundarkrók, — „sem oss eru settir til meins". Án skaut einum fork, er járni var búinn, undir rangbyrðit á skútunni, ok gerðist þat skipti á, at sjór kolblár kom í staðinn, ok kölluðu menn á konungs skipin, at þeir hjálpi þeim. Án sótti undan út á millum þeira. Án sagði, at meiri mundi róðr Gríms, ef báðir fætr hans væri jafnir. Hann kvað einkis skyldu í sakna. Án fann eigi fyrr en hlummarnir á árunum skullu millum herða honum, en Grímr var sprunginn af róðrinum. Án sté nú fyrir borð ok vildi þat sízt, at konungs menn hefði hendr at honum. Þeir sáu, at maðrinn var fyrir borð stiginn, en annarr lá dauðr í austrinum. Þeir segja konungi þetta. Hann sagði: „Þess var ván, at Án fyrirmyndi oss at hafa hendr at honum, en þó skal honum fyrir allt eitt koma, ok setjum vörðu allt með sjónum, at hann komist eigi á land.“

Þetta kom Án í hug ok snýr þvers til eyjar einnar, er lá utan fyrir, ok komst þar upp ok var þá allmáttfarinn. Erpr hét sá, er þar bjó, ok kona hans. Ekki var þar fleira manna. Erpr kannar fjörur ok fór með eyk ok sá, at maðr lá mikill á ströndinni. Bóndi ætlaði hann dauðan ok gekk illa at honum. Án bað hann fara djarfliga. Erpr sagði: „Þú munt hafa hægri sæng haft heima hjá Jórunni.“ Hann ekr honum nú heim, ok skögðu fætrnir út af vagninum. Kerling bað hann eigi dauðum manni heim aka. Erpr kvað önnur efni í vera ok sagði henni. Hún mælti, at þat mundi gott til fjár, ef við góðan dreng ætti um. Án hresstist þar nú mjök. lngjaldr konungr hugði Án dauðan, ok fór hann heim. Án var með karli, ok er hann var heill, flytr Erpr hann til lands. Án kvað þeim vel farit hafa ok gaf kerlingu gull, en Erpi eyna ok lét þó meira skyldu verðkaup þeira í tómi. Síðan kom Án heim. Jórunn hafði nokkut snúit áleiðis á meðan, ok skorti þó mikit á, at risna mætti haldast. Menn fögnuðu vel Án, en hann svarar húsfreyju: „Ekki höfum vér jafnir verit um fjárhagina hingat til við þik.“ Hún kvaðst ekki at því telja, ef hann heldist við. Honum kom nú í hug, at eigi mundi óráðligt at vitja fjárins í skála Garans, því at honum þótti nú nauðsyn til bera. Hann lét þat nú heim færa ok sagði Jórunni: „Hér máttu líta á mína eigu,“ ok segir allan tilburðinn. Þótti hann þá eigi félauss, sem menn ætluðu. Kom nú í samt lag um fé þeira sem áðr eða meira.

Án setr nú njósnir alla vega frá sér. Ingjaldr konungr frétti þetta, ok hafði hann gæzlur á sér ok svaf í skála hjá hirð sinni. Án fylgdi smíðum sínum sem fyrr. Ok eitt kveld, sem hann gekk frá smíðinni, sá hann í ey einni eld brenna. Honum kom í hug, at konungr mundi enn vitja eða snöttungar mundu leggjast á fé hans. Hann forvitnast um ok fór til sjóvar einn saman ok tók sér bát ok rær til eyjarinnar. Hann sá þar mann sitja við eldstó, ungligan ok mikinn. Sá var í skyrtu ok línbrók. Hann mataðist. Silfrdiskr stóð fyrir honum. Hann hafði kníf tannskeptan ok stakk upp ór katlinum ok át af slíkt er honum sýndist, en kastar aptr í, er kólnaði, en tók þá annat upp. Án þótti hann eigi varliga búa um sik. Hann skaut til hans, ok kom í stykkit, er hann vó upp ór katlinum, ok datt þat í ösku niðr. Hann leggr skeytit niðr hjá sér ok mataðist sem áðr. Án skaut ör annarri, ok kom hún í diskinn fyrir hann, ok fell hann í tvá hluti. Þessi sat ok gaf engan gaum at þessu. Þá skaut Án inni þriðju, ok kom sú í knífskeptit, er aptr stóð ór hendi honum, ok fló heptit í tvá hluti. Þá mælti sjá inn ungi maðr: „Þessi maðr gerði mér mein, en sér lítit gagn, er hann spillti knífi mínum.“ Hann þreif upp boga sinn, en Án kom í hug, at eigi var víst, hvar óskytin ör geigaði. Hann gekk öðrum megin eikarinnar ok lét hana á millum þeira. Sjá inn ungi maðr skaut inni fyrstu ör, svá at Án hugði, at koma mundi á hann miðjan, ef hann hefði beðit; önnur þótti honum sem komit mundi hafa fyrir bringspalir honum, en in þriðja í augat, ok stóðu svá allar til í eikinni, þar sem Án hafði staðit. Þá mælti sá inn ungi maðr: „Hitt er þeim ráð, er skaut at mér, at sýna sik nú, ok hittumst við, ef hann á við mik sakir.“ Síðan gekk Án fram, ok tóku til at glíma, ok var þeira atgangr mjök sterkligr. Án mæddist skjótara, því at hinn var stinnleggjaðr ok sterkr. Án bað þá hvílast, en inn ungi maðr lézt búinn til hvárstveggja, ok þó réð Án. Hann spyrr: „Hvert er nafn þitt?“ Hann kvaðst Þórir heita, en sagði föður sinn heita Án, — „eða hverr ertu?“ „Ek heiti Án,“ sagði hann. Ungi maðr sagði: „Þat mun satt vera, at margs góðs muntu án vera, ok ertu nú án sauðarins þess, er ek tók.“ Án sagði: „Hirðum ekki um heiptarmál, ok er þetta lítils vert, eða hverjar hefir þú jartegnir, ef þú finnr föður þinn?“ „Ek ætla finnast muni sönn merki sögu minnar, en þó em ek eigi skyldr þér at sýna,“ sagði Þórir. Án lét þat betr sama at sýna, hvat til marks væri um faðerni hans. Þórir sýnir honum hringinn. Án sagði: „Sönn eru þessi merki, at föður þinn hefir hér fyrir hitt, ok förum heim ok vitjum betra herbergis.“

Þeir gera nú svá ok koma heim, ok sátu menn hans ok biðu eptir honum með ugg ok ótta, því at þeir vissu eigi, hvat af honum var orðit. Án settist í öndvegi ok Þórir hjá honum. Jórunn spyrr, hverr sjá maðr væri inn ungi. Án bað hann sjálfan segja til nafns síns. Hann sagði: „Þórir heiti ek, ok em ek sonr Áns.“ Hún mælti: „Kemr at því, sem mælt er, at hverr er auðgari en þykkist. Ekki sagðir þú mér, at þú ættir þenna son, en þó hygg ek ekki aukasmíði vera munu at honum, ok togið af honum, eða hversu gamall ertu?“ „Átján vetra,“ sagði Þórir. Hún sagði: „Þat ætla ek, at ek muna kalla þik hálegg, því at ek hefi engum sét hæra til knés.“ Hann sagði: „Þetta nafn líkar mér, ok muntu gefa mér nokkut í nafnfesti, at menn kalli mik svá.“ Hún sagði þat skyldu satt ok gaf honum gull mikit. Án spyrr Þóri at um uppfæði hans með karli. Hann kvað þat orð á hafa verit, at þar fæddist upp dóttir, „því at Ingjaldr konungr vildi drepa mik, ok flýði ek því norðan, sem verða mátti.“ Þar var Þórir um vetrinn.

Án mælti eitt sinn: „Eigi nenni ek at fæða þik upp sitjanda lengr, ef þú leggr ekki fram.“ Hann kveðst eigi til hafa í fémunum nema hringinn. Án kvað sér betra þykkja at hafa sendiför nokkura, — „sýnist mér sem þú værir skyldr til at hefna nafns þíns á Ingjaldi konungi. Ætla ek, at þér verði auðit helzt af várri ætt, því at þat er reynt, at vit konungr leggjumst aldri hendr á. Ok ekki þarftu hingat at vitja, nema hefndin komi fram, hvárt sem þú átt skylt við mik eða eigi. Sverðit Þegn skaltu eiga, ok ef þú kemr þessu verki fram, þá er þar systir konungs. Haf þú hana með þér ok gjalt henni son fyrir bróður.“ Þórir kvað þetta gera mundu ok helt með skip albúit í hernað, en at hausti hafði hann fimm skip vel skipuð. Hann var yfrit djarfr maðr ok sterkr ok inn mesti hervíkingr. Hann kom á bæ Ingjalds konungs á náttarþeli ok bar eld at skálanum. Vöknuðu menn við reykinn. Ingjaldr konungr spyrr, hverr fyrir eldinum réði. Hann kvað Þóri hálegg þar vera. Konungr segir: „Vera má, at þessi gneisti hafi flogit af Drífu karls dóttur, því at þar hefir mér lengi grunr á verit, ok má vera, at oss verði fullelda um þat lýkr.“ Þórir kveðst á þat viljaðr, at sjatnaði illvirki hans. Ingjaldr konungr lét þá brjóta upp stokkana ok bera á skálahurðina ok kvað eigi vilja inni brenna. Þá hlupu menn út. Þórir var nær staddr, þá er konungr kom út, ok hjó hann banahögg. Hann tók burt Ásu ok hafði með sér ok mikit fé ok sendi hvárttveggja föður sínum. Hann tók vel við Ásu, en Þórir leggst í hernað ok vann mörg framaverk. Hann var ágætr maðr ok þótti líkr föður sínum. Þórir kom með þat til Áns, at hann var orðinn stórauðigr, ok fekk þar góðar viðtökur. Hann var þar um vetrinn.

En at vári sagði hann Án, at hann vill á burt ráðast — „ok gef ek þér upp eignir allar, en þú girnst eigi eignir þær, sem Ingjaldr konungr hefir átt, því at skammt mun at bíða, at eytt mun fylkiskonungum. Ok er betra at gæta sinnar sæmdar en at setjast í hæra stað ok þaðan minnkast. En ek mun fara norðr í Hrafnistu til eigna minna. Erp skaltu annast ok fóstra þinn ok móður.“ Síðan fór Án norðr, en Þórir varð gildr maðr. Án kom norðr í eyna, ok átti hann þar dóttur, þá er Mjöll hét, móður Þorsteins, Ketils sonar raums, föður Ingimundar ins gamla í Vatnsdal. Án átti opt at berja um þær skinnkyrtlur norðr þar, ok þótti hann inn mesti maðr fyrir sér. Sonr Þóris var Ögmundr akraspillir, faðir Sigurðar bjóðaskalla, ágæts manns í Noregi. Ok lýkr hér við sögu Áns bogsveigis.