Friðþjófs saga

I. KAPÍTULI

BELI hefir konungr heitit, er réð fyrir Svignafylki. Hann átti tvá sonu ok eina dóttur. Helgi hét sonr hans, en annar Hálfdan. Dóttir hans er Ingibjörg nefnd. Hún var væn ok vitr ok at öllu fremst konungs barna. Drottning Bela konungs var önduð. Þaðan frá skammt fyrir vestan fjörðinn var sá staðr er þeir kölluðu Baldrshaga. Þat var griðastaðr ok hof mikit. Ingibjörg konungsdóttir var fóstruð með þeim manni, er Hildingr hét. Hann var ríkr bóndi. Þorsteinn hét ágætr maðr, er bjó í Sogni. Hans sonr hét Friðþjófr. Hann var manna vænstr ok inn mesti íþróttamaðr ok langt fyrir konungs sonum. Friðþjófr var jafnan með Hildingi, ok váru þau konungsdóttir fóstrsystkin, ok báru þau langt af öðrum mönnum. Tveir menn eru nefndir til sögunnar. Hét annarr Björn, en annarr Ásmundr. Ekki váru þeir stórættaðir. Þeir váru fóstbræðr Friðþjófs ok honum vel viljaðir. Konungr var sér ekki gnógr um lausafé, en Þorsteinn hersir hafði þriðjung af ríkinu ok skyldi vera landvarnarmaðr fyrir konung. Hann gerði konungi veizlu it þriðja hvert ár, ok váru þær veizlur inar stormannligustu.

Beli konungr tók sótt ok heimti sonu sína til sín ok mælti: „Þessi sótt mun heimta mik af ríki mínu ok lífinu með. Vil ek biðja ykkr, at þit hafið þá vini, sem ek hefi áðr haft, því at mér sýnist ykkr skorta allt við þá feðga, ok munu þeir vinhollir, ef þit kunnið til at gæta. Ekki skal fé bera í haug hjá mér. Haugr minn skal standa hjá firðinum. En skammt mun okkars Þorsteins í millum verða, ok er vel, at vit köllumst á.“ Ok síðan dó hann.

Ok þá tók Þorsteinn sótt ok mælti: „Þess vil ek biðja þik, Friðþjófr, at þú sveigir til við konungs syni, þótt sért þér eigi ónægri en þeir, því at svá á vera fyrir tígnar sakir, ok vel segir mér hugr um þitt mál.“ Síðan dó hann, ok var hann heygðr gegnt Bela haugi.

Björn mat Friðþjófr mest, en Ásmundr þjónaði þeim. Skip átti Friðþjófr, er Elliði hét. Annarr gripr var hringr, er engi var slíkr. Þat lék orð á, at Friðþjófr þótti eigi minni sómamaðr fyrir utan konungstign en konungs synir, ok fundu menn þat á, at með þeim konungsdóttur ok Friðþjófi var vel ástúðigt í milli. Þat fundu þeir konungs synir ok líkaði allilla, ok gerðist fæð á með þeim Friðþjófi.

Nú kom at því, at konungs synir áttu at sækja þangat veizluna, ok gekk hún at vanda fram. Friðþjófr talaði opt við Ingibjörgu konungsdóttur, ok þá mælti hún: „Góðan hring áttu,“ segir hún. Hann svarar: „Ekki á ek þat, er ek hefi eigi aflat.“ Hún svarar: „Þat er mál manna, at sá eigi fé, sem lifir, en ekki dauðir menn.“ Hann svarar: „Kostr mun þér at eiga hringinn ok lóga eigi; send mér aptr, ef þér leiðist at eiga hann.“ Hún svarar: „Þú skalt hafa í móti hringinn, er ek á,“ ok svá var. Eptir þat skildu þau. Hann var nú fámálugr. Björn, fóstbróðir hans, spurði, hvat honum væri. Hann svaraði: „Kvánfang er mér í hug. Þótt mér sé þat oftígn, þá em ek þó eigi minna háttar.“ Björn sagði: „Hví skulu vér þá eigi fara ok prófa þetta mál?“ Síðan fóru þeir. Konungarnir sátu á haugi föður síns. Friðþjófr kvaddi þá ok mælti: „Þat er erendi mitt hingat til yðar, at ek vil biðja systur yðvarrar.“ Þeir svöruðu: „Eigi er þessa virðuliga leitat, at gefa hana ótígnum manni, ok ekki vitum vit þess á henni, at hún mun ótígnum manni gefin verða.“ Hann svarar: „Þá er skjótt sagt, at ek mun yðr aldri lið veita.“ „Þat hirðum vit aldri,“ sögðu þeir. Hann kom heim aptr, ok tók Friðþjófr aptr gleði sína.

II. KAPÍTULI

Hringr hét konungr, er réð fyrir Svíþjóð. Hann mælti einn tíma heimugliga við vini sína: „Þat hefi ek spurt, at synir Bela konungs hafa slitit vinfengi við Friðþjóf, er ágætastr er allra þeira. Nú vil ek senda menn mína á fund þeira, at þeir gangi á hönd mér, ella mun ek gera lið á hendr þeim, ok mun laust fyrir liggja, því at þeir hafa hvárki við mér liðsafla né vitsmuni, ok er gott á gamals aldri at vinna þá yfir.“ Sendimenn kómu til Bela sona ok mæltu svá: „Svíakonungr sendir ykkr orð ok vill, at þit gjaldið þeim skatt eða berizt við hann ella. En þeir sögðust eigi vilja þjóna honum á unga aldri við skömm ok svívirðing, ok fóru sendimenn með þeim orðum aptr til konungs síns. En konungs synir söfnuðu liði ok fengu lítit lið ok sendu orð Friðþjófi ok báðu hann liðs, en hann sat at tafli, er sendimenn kómu til hans. Þeir mæltu: „Konungar várir sendu þér kvedju ok vildu þiggja liðsinni þitt til orrostu með sér.“ Hann svaraði engu ok mælti við Björn: „Leita ráðs fyrir at tefla, því at tvíkostr er þér á tvá vega,“ sagði hann. Þá mæltu sendimenn: „Heyrir þú várt mál?“ Friðþjófr svarar þeim, hann kveðst löngu heyra, – „en lið mun ek þeim aldri veita.“ Síðan fóru sendimenn aptr ok sögðu svá búit þeim bræðrum. Eptir þat bjuggust þeir til ferðarinnar ok kváðu þat mundu ráð að flytja systur sína í Baldrshaga ok átta konur með henni, – „því at þar er engi svá djarfr, at þar grandi neinu,“ því at þar var hof mikit ok goðablót ok skíðgarðr um hofit, ok skyldi þar ekki saman koma konur ok karlar.

Konungarnir fóru í hernað í móti Hringi konungi, sem fyrr var sagt. Þat var einn tíma, er konungar báðir váru á burt farnir, at Friðþjófr bað sína menn at setja fram skipit Elliða, – „ok vitum, hvárt hann kann ekki at skríða í Baldrshaga.“ Nú kómu þeir þar, ok váru viðtektir góðar. Settist Friðþjófr hjá konungsdóttur, ok allir hans menn skipuðu sæti. Konungsdóttir mælti: „Fast sækir þú, Friðþjófr, er þú vilt halda hér fjórtánmenning í Baldrshaga.“ Hann svarar: „Ekki hirði ek um Baldr eða blót yður. Jafngóðir eru mér þínir málsendar hér sem heima.“ Þar skorti ekki drykk ok góða gleði. Fór nú svá fram hvern dag, á meðan konungar eru í burtu, at þeir fóru þangat at skemmta sér.

III. KAPÍTULI

Nú er at segja frá viðskiptum konunga, er þeir fundust, at Hringr konungr hafði miklu meira lið en þeir bræðr. Gengu þá í milli vinir beggja ok báðu þá sættast. Þá mælti Hringr konungr: „Vilja konungarnir ganga á mitt vald ok gifta mér systur sína ok gefa henni lausafé, svá at henni sómi vel?“ En með því at konungarnir höfðu lítit lið, þá játuðu þeir þessu ok bundu þetta með svardögum, ok skildust þeir vinir, ok fóru þeir bræðr heim.

Nú er at ræða um Friðþjóf. Hann mælti til konungsdóttur: „Vel hafi þér oss fagnat, en nú mun ek heim fara at sinni, en ef konungarnir eru heim komnir, þá gerið oss vissu á einhvern hátt.“ En konungsdóttir svarar: „Ekki gerir þú at dæmum þeira viðvörun, en at vísu eigum vér vinum várum at fagna, ef þér komið aptr.“ Eptir þat fóru þeir heim, ok um morguninn gekk Friðþjófr út ok mælti: „Nú má vera, Björn félagi, at fyrst hepti skemmtanarferðum várum í Baldrshaga.“

Nú koma konungarnir heim ok fregna, hvat fram hefir farit, á meðan þeir váru í burtu. Gerðu þeir sik stórliga reiða ok sögðu sér gerða mikla svívirðing. Fóru þá enn vinir þeira í millum ok báðu Friðþjóf at gera nokkura yfirbót við konungana. Hann mælti: „Sá einn hlutr er í friðargerð af minni hendi at gera minningar við ina fyrri menn, en engan trúleik munu vér þeim sýna.“ Þá mæltu sendimenn: „Þat vilja konungar taka í sætt, at þér heimtið skatt af jarlinum Angantý, er ræðr fyrir Orkneyjum, því at sá skattr hefir lengi niðri legit.“ Friðþjófr sagði: „Þá viljum vér, at fé várt hafi frið,“ ok því var heitit honum.

Síðan bjuggust þeir Friðþjófr ok menn hans þrettán til skipsins Elliða. Svá var til ætlat, at Hringr konungr skyldi sækja konungsdóttur um haustit. Ok er Friðþjófr var í burtu farinn, þá mælti Helgi: „Þat mun bezt vera, bróðir, at Friðþjófr taki nú hegning. Munu vit brenna bú hans.“ Síðan brenndu þeir bæinn á Framnesi. Eptir þat keyptu þeir at fjölkunnigum konum, at þær gerði æðiveðr at þeim Friðþjófi ok mönnum hans. Nú sem þeir kómu skammt frá landi, þá ókyrrði sjóinn, ok gerði storm mikinn. Þá kvað Friðþjófr vísu:

„Þat var forðum
á Framnesi:
rera ek opt á tal
við Ingibjörgu.
Nú skal ek sigla
i svölu veðri
ok láta létt und mér
lögdýr bruna.

Ok mun nú kostr,“ sagði hann, „at reyna góða liðsmenn, ok er þetta eindælla en í Baldrshaga.“ Björn sagði: „Slíks er ván, at eptir mundi koma, ok tökum þessu enn vel.“ Ok síðan kafaði stórliga skipit, en þeir burgust ágæta vel, því at góðum drengjum var saman safnat. Þá kvað Friðþjófr vísu:

„Eigi of sér til Alda,
erum vestr í haf komnir,
allr þykki mér ægir
sem eimyrju hræri.
Hrynja hávar bárur,
haug verpa svanflaugar;
nú er Elliði orpinn
í ákafa báru.“

Björn sagði: „Svá er, fóstbróðir,“ sagði hann. „Ekki sakar enn, þótt þær glumri á borðunum.“ Ok enn kvað Friðþjófr vísu:

„Mjök drekkr á mik.
Mær mun klökkva,
ef ek skal sökkva
í svana brekku, -
austr er orðinn
í Elliða, -
þó lá blæja
á bliki nokkurt.“

Björn mælti: „Þess minnir þik. Ætlar þú inar sygnsku meyjar tárfelldar eptir þik?“ Hann svarar: „Kemr mér þat í hug.“ Síðan eptir þetta gerði svá mikinn storminn, at fell fossum inn á bæði borð. Þá kvað Björn vísu:

„Er em at sem ekki
at austr fyr oss drekki
björt baug vara
biði nær fara.
Sölt er augu
ef soka í laugu.
Bilskorðs arma
birtist mér í hvarma.“

Friðþjófr mælti: „Svá mun þér þykkja. Ýmist verðr at freista.“ Þá kvað Ásmundr vísu:

„Þá var svarf við siglu,
er sær of mér gnúði,
ek varð einn með átta
innan borðs at vinna.
Dælla er til dyngju
dagverð konum at færa
en sjó Elliða at ausa
á úrigri báru.“

Þá mælti Friðþjófr: „Nú brá þér í þrælaættina.“ Friðþjófr kvað:

„Sat ek á bólstri
í Baldrshaga,
kvað, hvat ek kunna,
fyr konungs dóttur.
Nú skal ek Ránar
raunbeð troða,
en annar mun
Ingibjargar.“

Björn mælti: „Nú eru kvíður stórar í, fóstbróðir. Mæl aldri slíkt, at æðra sé í orðum þínum.“ Friðþjófr svarar: „Eigi er þat nú traust, at mér komi þat eigi í hug.“ Hann kvað:

„Þess hefik gangs of goldit.
Gekk mér, en þér eigi,
með ambáttir átta
Ingibjörg at þingi.
Saman höfum brennda bauga
í Baldrshaga lagða.
Varat vilgi fjarri
vörðr Hálfdanar garða.“

Björn mælti: „Við slíkt er nú at una, fóstbróðir.“ Ok í því kom svá mikit áfall á, at ór laust borðin, ok fórust fjórir menninir. Þá mælti Friðþjófr: „Nú er víst, at til Ránar skal fara, ok búumst vaskliga, ok skal hverr gull hafa á sér ok höggva í sundr hringinn Ingibjargarnaut, ok skiptum með oss.“ Ok þá kvað hann vísu:

„Nú hefir fjórum
of farit várum
lögr lagsmönnum,
þeim er lifa skyldu,
en Rán gætir
röskum drengjum,
siðlaus kona,
sess ok rekkju.“

Björn mælti: „Eigi er slíks örvænt, enda eigi vísa ván.“ Þá kvað Friðþjófr:

„Þann skal hring of höggva,
en Hálfdanar átti,
áðr oss tapi Ægir,
auðigr faðir, rauðan.
Sjá skal gull á gestum,
ef vér gistingar þurfum.
Þat dugir rausnar rekkum
í Ránar sal miðjum.“

Nú fundu þeir, at skriðr varð á skipinu mikill, en ókunnigt var þeim, hvar þeir váru komnir. Síðan fór Friðþjófr upp í tré ok kom ofan aptr ok mælti: „Sá ek nú mjök kynliga sýn. Hvalr einn liggr í hring um skip várt, ok vér eigum landa ván nær oss, ok get ek hann vilji banna oss landit, ok hygg ek þá Helga ok Hálfdan búa við oss eigi vingjarnliga, ok munu þeir hafa sent oss enga vinsending. Tvær konur sá ek á baki hvalnum gera oss fararbann. Nú munu vér til hætta, hvárt meira má gifta vár eða trölldómr þeira, ok stýrum at þeim.“ Ok þá kvað hann vísu:

„Sé ek tröllkonur
tvær á báru;
þær hefir Helgi
hingat sendar.
Þeim skal sníða
sundr í miðju
hrygg Elliði,
áðr af hafi skríði.“

Síðan eggjaði hann fast sína menn, ok kom svá at með frækleik hans, at þeir brutu hrygg ok leggi í hvárritveggi hamhleypunni. Síðan kyrrði sjóinn, ok marði þá skipit uppi, ok váru þeir þá komnir at landi, en svá nær var þeim ekit, er eptir lifðu, at Friðþjófr kom þeim öllum á land, nema Björn einn gat borgit sér. Friðþjófr breiddi á þá seglit ok kvað vísu:

„Ek bar átta
til eldstaðar
dæsta drengi
í drifaveðri.
Nú hefik segli
á sand komit;
er eigi hafs megin
hægt at reyna.“

Ok enn kvað hann:

„Þurfum eigi, drengir,
dauða at kvíða,
verið þjóðglaðir,
þegnar mínir.
Þat mun verða,
ef vitu draumar,
at ek eiga mun
Ingibjörgu.“

Björn mælti: „Enn kemr þér hún í hug. Dælla er nú, ok gerir þú nú mannliga.“

Þar skammt í frá réð fyrir Angantýr jarl, en bar til nýlundu, at maðr drakk víti sitt, er Hallvarðr hét, ok skyldi sitja á skála urn nóttina í móti veðri. Hann helt á horni ok sést um ok getr at líta ferðir manna ok kvað vísu:

„Erat á skála
skjól at drekka
vestrvíkingi
sem vera inni.
Eru hraustari
þeir, er hlunngota,
drengir, ausa
í drifaveðri.“

Enn kvað hann:

„Sex sé ek ausa,
en sjau róa,
dæsta drengi
í drifaveðri.
Þar er gunnhvötum
glíkt í stafni,
er Friðþjófr fram í
fellr við árar.“

Síðan gekk hann at byrlaranum ok kvað vísu:

„Tak þú af gólfi,
gangfögr kona,
horn hválfanda,
hefik af drukkit.
Menn sék á mar,
þá er munu þurfa
hreggmóðir liðs,
áðr höfn taki.“

Jarlinn mælti: „Hvat er til tíðenda?“ „Herra,“ segir hann, „menn dragast at landi, ok hygg ek vera allgóða drengi.“ Jarl mælti: „Gangið vel fram í móti þeim, ef þar er kominn Friðþjófr, er einn er ágætastr.“

Atli hét víkingr. Þeir váru tólf saman. Hann mælti: „Þat er mér sagt, at Friðþjófr hafi þess heit strengt, at hann muni engan fyrr friðar biðja, ok er nú þat at reyna, ef svá kemr til.“ Hallvarðr kvað þat óskylt at reyna. Síðan kómu þeir at, í því er Friðþjófr vaknaði, því at honum hafði höfgat nokkut. Atli mælti: „Hitt er nú ráð, Friðþjófr, at verða vel við ok sanna it fornkveðna, at öndverðir skulu ernir klóast, enda muntu ekki þykkjast þurfa griða at biðja.“ Friðþjófr kvað vísu:

„Þér munuð ekki
oss of kúga,
æðrufullir
eyjarskeggjar.
Heldr mun ek ganga
en griða biðja
einn til ógnar
við yðr tíu.“

Síðan kom Hallvarðr ok mælti: „Hættið þessi ræðu. Allir séu þeir hér velkomnir, svá vill jarl várr, ok farið til hallar.“ Friðþjófr kvað sér þat vel líka, en sæma þó virðing hvárra tveggja.“ Hallvarðr mælti: „Heyrt hefi ek getit þín, enda erum vér at sönnu komnir, ok hafi þér komit í mikla mannraun.“

Eptir þat fóru þeir heim. Friðþjófr gekk fyrir jarli ok kvaddi hann hæfiliga. Jarl tók honum ágætliga ok spurði hann at ferðum sínum, en hann sagði allt it sannasta. Jarl mælti: „Illa er slíkum konungi farit sem Helgi er, ok þeir bræðr báðir eru einskis háttar, en sýna sik í slíkri illsku við svá ágæta menn.“ Björn kvað vísu:

„Jusum vér, en yfir fell
úrsvöl bára,
teitir á tvau borð
tíu dægr ok átta.
Þat var kynför
kænna drengja,
hversu vér fórum
með Friðþjófi.“

Nú váru þeir í góðu yfirlæti. Friðþjófr gerðist ókátr. Jarlinn mælti: „Hví ertu svá fálátr, Friðþjófr, því at vér viljum vel til þín gera? Ok ef þú ferr skatt at heimta, þá liggja þar skjót svör fyrir, at konungarnir þeir fá engan skatt ok engan góðan hlut af oss, er einskis góðs verðir eru af oss, en þú skalt þat fá, sem þú beiðir, ok ger þat af fénu, sem þér vel líkar, en ekki hræðumst ek þá.“ „Enn mun ek þat þiggja,“ segir Friðþjófr, ok var hann þar í góðu yfirlæti hjá jarlinum.

IV. KAPÍTULI

Nú er at segja frá því, at Hringr konungr kom til veizlunnar ok gekk at brúðhlaupi sínu, en þat hafði orðit til tíðenda, at inar fjölkunnigu konur höfðu fallit ofan at seiðhjalli sínum. Ok er veizlan var úti, sá Hringr konungr hringinn Friðþjófsnaut á hendi Ingibjargar ok mælti: „Hvaðan kom þér hringr sá?“ Hún kvað þat vera erfð sína. „Nei,“ segir hann, „Friðþjófr mun hafa gefit þér hann heldr. Ekki skaltu hafa gull hans, því at fá muntu gull í mínu ríki.“ Síðan fekk hún hringinn í hönd konu Helga ok bað hana senda Friðþjófi, sem þau höfðu með sér mælt. Eptir þat fór konungr heim í ríki sitt ok Ingibjörg með honum.

En Friðþjófr bjóst í burt ór Orkneyjum, ok lét jarl bæta skip hans, ok skildust þeir með inni mestu blíðu Angantýr jarl ok Friðþjófr. Síðan kómu þeir aptr til Noregs ok í Sogn ok fyrir bæ þann, er átt hafði Friðþjófr. Þá mælti hann: „Sortnat hafa nú byggðirnar hér, á meðan vér höfum í burt verit.“ Hann hefir nú mál við sína menn, ok verða honum allir fegnir ok sögðu honum tiltekju konunganna. Hann kvað þá vísu:

„Drukkum forðum
á Framnesi,
fræknir drengir,
með föður mínum.
Nú sé ek brenndan
bæ þann vera.
Á ek öðlingum
illt at gjalda.“

Hann spurði þá at, hvar konungarnir váru, en honum var sagt, at þeir væri í Baldrshaga ok blótuðu goð sín. Þá mælti Friðþjófr: „Hvat sýnist þér, Björn,“ segir hann, „hversu með skal fara?“ Björn mælti: „Þik læt ek hafa ráð fyrir oss,“ segir hann. „Þá ætla ek at færa þeim skatt sinn, hversu sem af hendi verðr leystr.“ Ok svá gerðu þeir ok gengu frá skipi. Þá mælti Friðþjófr við Björn: „Vit munum ganga upp á land, en þeir skulu brjóta skip þeira á meðan, því at svá eins mun af hendi greindr skattr þeira, at ólíkligt er, at oss þykki einn veg öllum.“ Þá kvað Friðþjófr vísu:

„Einn mun ek ganga
upp frá ströndu, -
þarf ek lítit lið, -
lofða at finna.
Verpi þér eldi
í jöfra bæ,
ef ek kem eigi
aptr at kveldi.“

Björn mælti: „Þetta er vel kveðit.“ Konungarnir sátu í húsinu goða sinna, en konur þeira bökuðu goðin við eldinn. Síðan gekk Friðþjófr inn fyrir Helga ok mælti: „Nú muntu vilja hafa skattinn,“ ok færði upp sjóðinn ok rak á nasir honum ok braut ór honum tvær tennrnar, ok fell hann í óvit, en Friðþjófr gekk at eldinum ok sá hringinn á hendi konu Helga ok greip til hennar, ok dragnaðist hún, en goðit valt út á eldinn, ok er hann kom at dyrunum, raknaði hringrinn af hendi henni. En Friðþjófr gekk út ok kvað vísu:

„Tak þú við skatti,
skatna drottinn,
fremstum tönnum,
nema þú framar beiðir.
Silfr er á botni
belgjar niðri,
sem vit Björn höfum
báðir of ráðit.“

Eptir þat gekk Friðþjófr út ok kvað vísu:

„Hafa skal ek baug
brenndan í höndum
ór svefnhúsi
Svölnis meyja;
sá er hugr á mér
af þeim hringi digrum:
verðr þeim, er varðar,
við lítilmagna.“

Björn mælti: „Nú skiptir þú at höguðum, at hún dvelist eptir, en þú hafir hringinn.“ Síðan ganga þeir til skipa, ok varð Friðþjófi litit aptr ok kvað vísu:

„Gekk ek því frá garði
grunskjöldunga tveggja,
at ek illsögur ætti
enn í minna grandi.
Nær var ek nála Gunni
und nistingu fundinn, -
þat rak mik frá húsi, -
heldr meir en skyldi.“

Helgi raknaði við ok bað menn út ganga, – „ok hefir sjá maðr fyrirgert sér, er eigi hlífir griðastöðum.“ Ok er þeir koma út, bað hann fá sér boga sinn, ok er hann sveigði bogann, brast boginn í sundr. Friðþjófr kvað vísu, er hann sá þetta, sté á skip ok tók til ára ok braut báðar senn í einu:

„Kyssta ek unga
Ingibjörgu
Beladóttur
í Baldrshaga.
Svá skulu árar
á Elliða
báðar brotna
sem bogi Helga.“

Síðan fóru þeir til skipanna, en þau váru öll brotin. Nú mælti Björn við Friðþjóf: „Hvat skal nú at hafast, fóstbróðir?“ „Ek ætla nú ráðligt,“ sagði Friðþjófr, „at kanna hermanna siðu ok ráðast í víkingu.“ Ok svá gerðu þeir, lágu nú í víkingu um hríð, ok gerðist Friðþjófr ágæta maðr. Hann drap illmenni, en bændr lét hann í friði fara, ok urðu þeir stórauðigir af þessu.

V. KAPÍTULI

Þat er sagt eitt sinn, at Friðþjófr mælti til Bjarnar: „Leiðist mér nú sjá iðn. Ætla ek nú skiljast við yðr, ok vil ek hitta Hring konung, ok vitit mín þó aptr at sumri.“ Björn mælti: „Óvænlig ætlan er þat, en þó muntu ráða verða, eða viltu eigi aptr ok drepa konungana?“ Friðþjófr kvað þat til einskis vera ok kvað vísu:

„Mankat ek hýrra
en hugaðsræður
Bela dóttur
í Baldrshaga.
Því skal ek hitta
Hring at máli,
hversu at fylkir,
fagnar greppi.“

„Ófúss em ek til þess, sagði Björn, „at hætta þér einum á vald hans.“ Hann kveðst ráða vilja, – „ok flytið mik þangat,“ ok svá gerðu þeir. Ok er hann kom nær bænum, tók hann sér saltkarlskufl einn mikinn ok steypti honum yfir sik. Hann var mikill maðr vexti ok stórligr, fríðr sýnum. Síðan hitti hann hirða nokkura ok fór óframliga ok spurði, hvaðan þeir væri. Þeir kváðust vera frá bæ Hrings konungs. Hann spurði: „Er hann ríkr konungr?“ Þeir svöruðu: „Svá lízt okkr sem þú munt hafa aldr til at stýra vitsmunum þínum svá at vita, hvert veldi Hringr konungr hefir.“ Hann svaraði: „Meir hefi ek hugsat at fága saltkatla en spyrja at konunga tignum.“ Síðan gekk hann til hallarinnar ok kom inn ok nam staðar utarliga við dyrr. Konungr mælti, er hann sá manninn: „Drottning,“ segir hann „maðr gekk inn í höllina.“ Drottning svarar: „Þat er lítil tíðendi hér,“ segir hún. „Svá er víst,“ segir hann. „Gakk, sveinn, ok spyr, hverr hann er eða hvaðan hann kom eða hvar hann á kyn.“ Sveinninn kom fyrir hann ok spurði: „Hvat heitir þú, eða hvar ertu ættaðr, eða hvar vartu í nótt?“ Hann svarar: „Tíðum berr þú at, eða muntu nokkura grein kunna at gera, þótt ek segi þér? Þjófr heiti ek, at Úlfs var ek í nótt, en í Angri var ek upp fæddr.“ Sveinninn segir þetta konunginum. „Þér skilst vel,“ segir konungr. „Veit ek herað heita í Angri, ok má vera, at manninum sé eigi opt hughægt. Þat má ok vera, at stytt sé nafn hans, ok hafi verit með ótryggum mönnum um hríð. Þykki mér mikit um manninn vert.“ „Hvers er vert um stafkarla?“ segir drottning. Konungr mælti: „Forvitni er mér á at sjá hann, ok sé ek hann hugsar margt ok skyggnist um.“

Síðan sendi konungr eptir honum, ok kom hann fyrir konung. Konungr mælti: „Hvat heitir sjá inn mikli maðr?“ Hann sagði it sama til. Konungr mælti: „Svá má vera. Hversu viltu, drottning, fagna honum?“ Hún svarar: „Svá sem öðrum stafkörlum.“ „Nei,“ sagði konungr, „hann mun verit hafa á skógi í nótt, er hann kveðst úlf gista, ok mun hann þurfa beina. Sit hér á millum okkar drottningar.“ Hún mælti: „Gamalærr gerist þú, at þú skipar saltkörlum at sitja.“ Konungr mælti: „Eigi er þat ráð, kasta kuflinum, Þjófr.“ Hann kvað þat eigi hæfa, – „ok em ek óframr maðr.“ Konungr mælti: „Ger sem ek býð, ek verð at ráða.“ Síðan fór hann ór kuflinum, ok var maðrinn stórliga vel búinn. „Nú kalla ek betr fara at fá honum skikkju sæmiliga.“ Hún kvað svá vera skyldu, – „en lítit er mér um hann.“ Konungr mælti: „Hring hefir þú góðan, Þjófr, ok lengi muntu salt þar til hafa brennt.“ Hann segir þat föðurarf sinn vera. Konungr mælti: „Þat má vera.“ Konungr settist síðan í hásæti, en drottningu setti fram dreyrrauða ok vildi engu við hann skipta, en konungr var allglaðr, ok kunni hann honum margt at segja, ok þokkaðist hann mönnum vel, ok var hann í góðu yfirlæti um vetrinn. Drottning mælti fátt við hann.

Þess er getit eitthvert sinn, at konungr skyldi fara til veizlu, ok þá mælti konungr: „Viltu fara með oss, Þjófr.“ „Já, herra,“ svarar hann. Síðan fóru þau, ok var þeim konungi ok drottningu ekit um ísinn. Þjófr mælti: „Fari þér varliga, því at ótraustr er íssinn.“ Konungr mælti: „Opt finnst þat á, at þér er hugr um oss.“ Ok litlu síðan brast íssinn, en Þjófr hljóp at vagninum, ok bjargaði hann konunginum ok öllu því, er í var, en drottningin varð eptir, ok kippti hann henni upp ór ísbrotunum. Konungr mælti: „Vel var nú borgit. Eigi mundi Friðþjófr betr hafa hjá staðit, ok eru slíkt góðir fylgdarmenn.“

Nú várar vel, ok einn dag mælti konungr: „Göngum vit út nú í dag ok sjáumst um; hér er fagrt landsleg.“ Síðan gengu þeir tveir saman, konungr ok Þjófr, ok kómu í skóg einn. Konungr mælti: „Syfjar mik nú.“ Þjófr mælti: „Far heim heldr, herra. Þat sómir betr tígn yðvarri.“ „Nei,“ sagði konungr, „eigi má svá vera,“ ok lagðist niðr ok hraut fast. Þjófr sat hjá ok dró sverðit ór slíðrum ok fleygði því langt í burt, en konungr vaknaði ok mælti: „Var svá, Friðþjófr, at ýmist kom í skapit, ok vel skaltu hér kominn, ok þegar kennda ek þik it fyrsta kveld, er ek sá þik, ok ekki máttu svá skjótt í burt fara. Mikit nokkut mun fyrir þik leggjast.“ Hann svarar: „Vel hafi þér gert við mik ok ágætliga, en burt skal nú fara skjótt.“ Eptir þat gengu þeir heim.

Ok um morguninn var drepit á skemmudyrr konungs. Hann spyrr, hverr þar væri. „Hér er Friðþjófr, ok ætla ek nú til ferðar.“ Ok þá kvað hann vísu:

„Nú skal þér of þakka.
Þú hefir prúðliga veitta, -
búinn er greppr at ganga, -
gisting ara nisti.
Ek man Ingibjörgu
æ, meðan vit lifum bæði, -
siti hún heil, - en hljótum
hnossir fyr koss at senda.“

Konungr mælti: „Ok varð svá, at henni var þökkuð betr veizlan en mér. Ekki hefir hún betr gert til þín en ek. Snæðum nú allir saman, áðr þú farir, ok verum kátir; sit þú upp, drottning.“ Hún kveðst eigi nenna. „Nei,“ sagði konungr, „vér skulum öll sömun matast,“ ok svá varð at vera. Konungr mælti: „Hér vilda ek þik dvelja, Friðþjófr.“ Þá kvað hann vísu ok mælti áðr: „Í burt ætla ek nú.“

„Bú þú, Hringr konungr,
heill ok lengi,
æðstr öðlinga,
und Ýmis hausi.
Gættu, vísir, vel
vífs ok landa;
skulu vit Ingibjörg
aldri finnast.“

Þá kvað konungr:

„Far þú eigi svá,
Friðþjófr, heðan,
dýrstr drengr,
í döprum huga.
Mun ek þér gjafir
þínar launa
víst betr en þik
of varir sjálfan.“

Ok enn kvað hann:

„Gef ek fræknum
Friðþjófi konu
ok alla með
eigu mína.“

Friðþjófr kvað vísu:

„Mun ek þær gjafir
þiggja eigi,
nema þú hafir, frægr,
fjörsótt tekit.“

Konungr svarar: „Eigi mundi ek þetta hafa gefit þér, nema þat væri, ok em ek sjúkr, enda ann ek þér þess ráðs bezt ok henni þín at njóta, því at þit eruð fyrir flestum mönnum, ok nú mun ek gefa þér konungs nafn, því at bræðr hennar munu eigi unna þér slíkrar virðingar, ok fastna þú þér nú sjálfr konu.“ Friðþjófr mælti: „Hafi þér þökk fyrir, herra, en eigi vil ek hæri nafnbót bera en jarlsnafn.“ Síðan andaðist konungr, en Friðþjófr gerði brúðhlaup sitt, og var þá drukkit erfi eptir konunginn. Síðan settist hann at landráðum ok þótti vera inn mesti ágætismaðr, ok áttu þau Ingibjörg börn saman. Var Friðþjófr jarl kallaðr.

Ok er þetta frétta bræðr hennar, mælti Helgi til bróður síns: „Slíkt er firn mikil, at ótíginn maðr skal eiga systur okkra. Nú förum ok gerum her á hendr honum ok rennum þessum ósköpum.“ Ok svá gerðu þeir, söfnuðu miklu liði ok fóru á hendr Friðþjófi. Ok er hann frétti þetta, mælti hann til drottningar: „Nú eigum vér starfs ván fyrir höndum. Hversu sem gengr til, þá vilda ek, at þér mislíkaði eigi.“ Hún svarar: „Nú er þar komit, er ek vil þín sízt missa.“ Síðan fóru þeir til bardaga, ok gekk Friðþjófr svá hart fram, at hann var fremstr af sínum mönnum, ok mættust þeir Helgi ok borðust harðliga, en svá lauk með þeim, at Helgi fell, ok var þá blásit sigrópi. Þá mælti Friðþjófr: „Tveir eru kostir, Hálfdan, at taka sættir eða þola dauða. Sýnist þat nú enn, at betri málaefnin hefi ek en þit bræðr.“ Hálfdan kveðst mundu þann kost taka, ok fór hann heim til ríkis síns, ok var hann skattgildr undir Friðþjófi alla ævi síðan, en Friðþjófr settist nú at löndum ok var inn frægasti af sinni hreysti, ok átti hann margt barna með konu sinni ok varð gamall maðr.

Ok endist svá sjá saga
at vár herra gefi oss alla góða daga
ok vér megum fá þann frið,
allt gott gangi oss í lið.
Geymi oss María móðir
og mektugir englar góðir.
Leiði lausnarinn þjóðir
lífs á himna slóðir.
Ljúfstr mun oss minn lávarð senda
mér lífit gott án enda,
í frið fyrir farsæld venda.
Amen ad eterne
et mi pater et mater,
bona soror et frater.